Een praktijkervaring als vader van een verkeerde
juridische gedachte
door mr. W. Louwman, hoofd van de afdeling Bewaring
en Juridische Zaken bij de directie van het Kadaster en
de Openbare Registers te Groningen en
mr. H. G. J. M. Beckers, hoofd van de afdeling Bewa
ring en Juridische Zaken bij de directie van het Kadaster
en de Openbare Registers te Roermond.
SUMMARY
The authors of this article are both registrar of mortgages and
public registry. They critisize some parts of the article of ir. J. C.
Anneveld in NGT Geodesia 1985, page 130 etc. and emphasize that
exact property boundaries of real estate exist from the moment of
registration of deeds in the public registry. Therefore cadastral sur
veyors have no liberty in deciding the position of cadastral boun
daries. Cadastral surveyors should follow the original meaning of
the former and the new owner, as described in their deed.
1. Inleiding
In het aprilnummer van dit tijdschrift geeft ir. J. C. Anne
veld zijn visie op het ontstaan en wijzigen van juridische
grenzen. Hij gebruikt die visie tevens als uitgangspunt
voor een beschrijving van het naar zijn mening wenselijk
handelen van de landmeter van het Kadaster.
Hoewel wij zeker waardering hebben voor de originele
benadering van de auteur, menen wij toch enige kriti
sche kanttekeningen te moeten stellen. Die kanttekenin
gen betreffen primair de juridische onderdelen uit zijn
artikel, maar omdat deze onderdelen tevens uitgangs
punt zijn voor een beschrijving van het wenselijk hande
len van de landmeter, moeten wij ook daarbij enige
vraagtekens plaatsen.
Volgens de auteur dient de landmeter namelijk bij het
vormen van kadastrale grenzen een grote vrijheid van
handelen te hebben en die vrijheid lijkt ons moeilijk te
verenigen met het in Nederland geldend stelsel voor het
rechtsverkeer in onroerend goed.
In dit artikel zullen wij onze opvatting nader toelichten en
wijzen op de nadelige gevolgen van de door de auteur
bepleite handelwijze.
2. Verschillende soorten grenzen
De juridische grens is de grens van een grondstuk dat
rechtsobject is van een zakelijk recht op onroerend
goed.
De kadastrale grens is een grens, die door de Dienst van
het Kadaster en de Openbare Registers in mathemati
sche en kartografische gegevens is vastgelegd. Deze
Dienst streeft er onder andere naar de kadastrale grens
met de juridische grens te laten samenvallen, en heeft bij
de uitvoering met dat streven vaak, maar niet altijd,
succes. Een kadastrale grens mag daarom niet worden
gelijkgesteld met een juridische.
De feitelijke erfafscheiding is de afscheiding, die door
aangrenzende gerechtigden tussen hun grondstukken is
aangebracht. Het kan zijn dat de feitelijke erfafscheiding
samenvalt met de juridische grens en, in de ideale situa
tie, ook met de kadastrale grens. In de praktijk is dat
echter zeker niet altijd het geval.
3. Ontstaan van juridische grenzen
Er zijn meerdere rechtsfeiten, waardoor een juridische
De nummers [1] t.m. [16] verwijzen naarLiteratuur" op p. 242
aan het eind van dit artikel.
grens ontstaat. Een deel daarvan heeft rechtsgevolg
zonder publikatie in de openbare registers. Andere
rechtsfeiten kunnen eerst gevolg hebben na publikatie in
de openbare registers. Daartoe dient een zogenaamde
zakelijke overeenkomst te worden vastgelegd in een
notariële akte, die vervolgens wordt overgeschreven in
de openbare registers.
Anneveld besteedt in hoofdzaak aandacht aan de feiten,
die in het openbaar register moeten worden gepubli
ceerd. Hij meent dat daarbij sprake is van een proces
waarbij partijen de grens steeds nauwkeuriger vast
stellen. Dat proces begint volgens hem met het sluiten
van de obligatoire overeenkomst. In een tussenfase zou
de overschrijving in het openbaar register plaatsvinden,
waarna tenslotte op een tijdstip dat is gelegen na de
overschrijving van de akte het proces wordt voltooid,
doordat partijen het precieze grensverloop overeen
komen [1]*). Naar onze mening valt deze opvatting niet
te verenigen met ons rechtsstelsel inzake de eigendoms
overdracht van onroerend goed. Volgens art. 671 BW
geschiedt de eigendomsovergang op het moment van
overschrijving van de akte in de openbare registers. De
ze overgang kan slechts het gehele grondstuk, tot aan
de precieze grenzen daarvan, betreffen. Noch in de wet,
noch in de rechtspraak is steun te vinden voor de op
vatting, dat de precieze grens pas later ontstaat. Zelfs bij
een afzonderlijke overeenkomst kan de mogelijkheid
daartoe niet worden geopend. Pogingen in die richting
zijn in het verleden gedaan door het opnemen van een
zogenaamde landmetersclausule. Daarmee werd in de
transportakte vastgelegd, dat de juridische grens pas
definitief zou vaststaan na de vorming van kadastrale
grenzen, waarmee die juridische grenzen dan moesten
samenvallen. Door meerdere schrijvers is aangevoerd,
dat een dergelijke overeenkomst onjuist is en het be
oogde gevolg juridisch onmogelijk [2].
De precieze grens ontstaat op het moment van over
schrijving van de akte in het openbaar register. Het
grensverloop wordt bepaald door de bedoeling van par
tijen bij het sluiten van de voorafgaande (obligatoire)
overeenkomst, zoals deze is vastgelegd in de overge
schreven akte.
De opvatting van Anneveld lijkt ingegeven door praktijk
ervaringen. Wanneer een overgedragen perceelsgedeel
te tot een nieuw geheel perceel moet worden gevormd,
verzoekt de landmeter partijen om in het terrein de pre
cieze grenzen aan te wijzen. Bij deze aanwijzing, die
doorgaans geruime tijd na de overschrijving geschiedt,
blijkt soms dat partijen het precieze grensverloop niet di
rect kunnen vertellen en daaromtrent ter plekke een af-
NGT GEODESIA 85
239
