De invoering van een
interactief grafisch systeem
bij een energiebedrijf*)
De uitzetploeg bestaat uit drie personen. Met de Wild T-2000 wordt
de uitzetting polair gedaan. Controle op de uitzetting vindt plaats
door vanaf een andere opstelling de uitgezette punten in te metenr
In het terrein worden de RD-coördinaten direct op het display van
de tachymeter gecontroleerd.
Een belangrijk onderdeel bij de systeemkeuze was de beschikbaar
heid van programmatuur voor de reductie van topografische opme
ting tot een kaart of, zo mogelijk, tot een digitaal bestand.
De gemeente Amsterdam en met name de heren De Boer en De
Kruif van respectievelijk de afdeling Landmeten en Kartografie en
van de Computergroep waren direct bereid hun ervaring en pro
grammatuur aan de gemeente Amersfoort beschikbaar te stellen.
Hier is dan ook dankbaar gebruik van gemaakt. Dit hield wel in
volgens het contract dat de leverancier dit programma moest
aanpassen voor het IGOS-werkstation.
De topografie van nieuwe wijken wordt nu zelfregistrerend (dus
met de T2000) opgemeten. De ontwikkeling hierbij is dat dit tegen
woordig met een tweemansploeg gebeurt. De ploegleider hanteert
dan het prisma en bepaalt de meetvolgorde; er wordt geen veld
werk meer gemaakt.
Het coderingssysteem is volledig van de gemeente Amsterdam
overgenomen en is gebaseerd op lijncodering. Ik verwijs hierbij naar
de rede van de heer Oudeman tijdens het congres in 1977 (Geode-
sia 1977, no. 12, p. 371 - 374).
De grondslagmeting middels een klein kringnet is volledig geïnte
greerd in de detailmeetprogrammatuur en de vereffening gebeurt
volgens de methode der kleinste kwadraten. Hierbij wordt eerst het
net intern op fouten getoetst, waarna een definitieve vereffening
kan plaatsvinden door aansluiting op de gegeven punten. Dit pro
gramma bewijst ook zijn waarde bij grondslagmeting voor uitzet-
werk in nieuwbouwwijken.
Ervaringen sinds de invoering van de automatisering
De conclusie is, dat de gefaseerde invoering, door eerst het gehele
computersysteem en na zes maanden de tachymeter aan te schaf
fen, goed is geweest.
De computer is tegenwoordig acht uur per dag continu in gebruik.
Bij de bezetting van het systeem wordt een wisseldienst van vier
uur aangehouden, aangezien acht uur per dag achter een beeld
scherm te vermoeiend blijkt te zijn; bovendien wordt de kans op
fouten snel groter. Bij de werkindeling wordt de computer altijd
mee ingedeeld.
Met dit systeem zijn veel speciale wensen van opdrachtgevers mo
gelijk, maar steeds moet, in verband met het kostenaspect, worden
bekeken of hiervoor beslag op het systeem mag worden gelegd. Er
moet worden voorkomen, dat elke keer informatie uit het systeem
Tekenkamer
De invoering van een interactief grafisch systeem omvat zoveel ver
schillende aspecten dat het gewenst is deze inleiding te beperken
tot de belangrijkste gebeurtenissen rondom de Tekenkamer van het
Gemeentelijk Energiebedrijf (GEB) te Utrecht. Juist dit aspect
wordt belicht omdat de tekenaars als eersten worden geconfron
teerd met de gevolgen van de invoering van een interactief grafisch
systeem.
De tekenkamer in fig. 1 geeft in wezen een tijdloos plaatje weer. De
foto zou een week geleden gemaakt kunnen zijn, doch evengoed
Inleiding gehouden op 24 oktober 1985 te Utrecht tijdens het 13e
NGL congres.
NGT GEODESIA 86
moet worden opgevraagd. Daarom moet ervoor worden gezorgd,
dat er altijd een plot beschikbaar is. De tekeningenkast zal ons in
ziens dan ook altijd nodig blijven. Een verzoek om een speciale plot
moet mogelijk zijn, maar werkt altijd kostenverhogend.
De omschakeling van de mensen, zowel van de binnendienst als
van de buitendienst, heeft de nodige flexibiliteit gevraagd:
de tekenaar wordt ook operator;
de rekenaar wordt systeembeheerder;
de landmeter wordt coderingsspecialist;
de meetassistent moet geavanceerde elektronische apparatuur
bedienen.
De medewerkers hebben zich echter goed aangepast en zijn nog
steeds enthousiast. Voor het welslagen van automatisering is het
een eerste vereiste, dat het gehele personeel zich openstelt voor
nieuwe technieken.
Voorts moeten bij de omschakeling naar een digitaal bestand alle
signaturen en de gelaagdheid van de kaart worden gedefinieerd,
hetgeen niet moet worden onderschat.
De besparing door de aanschaf van apparatuur is nog niet in exacte
cijfers aan te geven. Uitgangspunt was, dat het minstens kosten
dekkend zou zijn. Er zijn geen redenen om hieraan te twijfelen. Het
blijkt echter steeds opnieuw, dat speciale opdrachten tegen nor
maal tarief blijven komen. Hierdoor wordt weer werk aangetrok
ken, waarvoor het systeem moet worden ingeschakeld. Dit betreft
vooral oppervlaktebepaling of een speciale plot op een bepaald for
maat of van een bijzondere samenstelling.
Slotopmerkingen
Met de volgende opmerkingen wil ik deze inleiding besluiten:
1. Het interactief werken bevalt uitstekend.
2. Niet elke gewenste lijnsignatuur is mogelijk bij IGOS, bijvoor
beeld een haag of een raster.
3. Oppervlaktebepaling gaat prima, mits het een eenvoudige ge
sloten figuur betreft. In een terrestrisch gemeten bestand (bij
voorbeeld GBKN) is niet zomaar een oppervlaktebepaling
mogelijk. De gedachte dat met een topografisch bestand ook
elke oppervlakte bekend is, is helaas nog niet bewaarheid.
4. Persoonlijk vind ik het jammer om in deze tijd met zoveel werk
lozen automatisering in te voeren.
Het alternatief is echter, dat werk moet worden uitbesteed. Dit
werk gaat dan naar ingenieursbureaus die met soortgelijke
apparatuur werken.
5. De belangrijkste doelstelling is in ieder geval verwezenlijkt, want
al het werk is met de oude bezetting van de afdeling uitgevoerd
en er is geen moment spijt geweest van deze investering.
10 of 15 jaar geleden. Er is weinig of niets veranderd, uitgezonderd
de nieuwe materialen, zoals pennen, inkt, dragers enz. Het tekenen
is nog steeds een ambachtelijk gebeuren. Vroeger werden een
linnen drager, een trekpen en verschillende kleuren gebruikt en
tegenwoordig het overlaysysteem met gescheiden dragers, één
basiskaart en een aantal beheerkaarten.
Sinds een aantal jaren merkt de tekenaar echter, dat er grote veran
deringen op komst zijn. De afdelingen Landmeten en Kartografie
zijn als eerste betrokken bij de discussies over de vervaardiging en
bijhouding van een digitale Grootschalige Basiskaart van Neder
land. Door gebruik te maken van geavanceerde apparatuur en
moderne technieken, zoals zelfregistrerende tachymeters en foto-
grammetrie, wordt de basiskaartvervaardiging in een stroomver
snelling gebracht.
13
door W. Visser, werkzaam bij het Gemeentelijk Energiebedrijf te Utrecht.
