Fig. 1. De ,,oude" tekenkamer.
Ook in Utrecht is in het kader van het vastgoedsysteem het vervaar
digen en het bijhouden van de digitale basiskaart ter hand geno
men. Al bijna twee jaar werkt de afdeling Landmeten en Kartografie
van de Dienstenstructuur ROVU met een interactief grafisch
systeem.
Het GEB heeft de beschikking over een door de plotter getekende
kaart van uitstekende kwaliteit van genoemde Dienst. Deze topo
grafische kaart wordt gebruikt als basis voor de handmatige lei
dingenregistratie. De gegevens over de juiste ligging van de kabels
en de gasbuizen worden aangevuld met allerlei technische informa
tie. Al deze gegevens worden door de tekenkamer door middel van
het overlaysysteem verwerkt tot zogenaamde beheerkaarten. Deze
kaarten worden door de technische diensten van het GEB gebruikt
om onder andere storingen op te lossen, onderhoud te plegen en
nieuwe kabels en leidingen te leggen. Met deze werkzaamheden
zijn veel tekenaars druk bezig en doordat de „automatisering" in
eerste instantie op de deur van de landmeter klopte, werd dit sig
naal door de leidingenregistratietekenaar niet opgemerkt. Juister
gezegd: het werd wel opgemerkt, doch het ging aan hem voorbij.
De „ver van mijn bord show" is begonnen!
In deze inleiding wil ik aangeven welke invloed belangrijke beslis
singen hebben gehad op de motivatie van de gemiddelde tekenaar
van het GEB. In het beginstadium is dit bijna niet aan te geven,
doch een eerste aanzet is er.
De ontwikkelingen van de automatische basiskaartvervaardiging
zijn de start geweest van een voorzichtige verkenning van het GEB
naar de mogelijkheden van de computer bij het vervaardigen en bij
houden van de leidingenbeheerkaarten. De levering van een digi
tale basiskaart was immers mogelijk!
Dit feit, dat werd geplaatst naast de problematiek van de teken
kamer, leidde tot het oprichten van een Werkgroep Automatisering
Leidingenregistratie. Deze problematiek kende het gebruikelijke
beeld van technische diensten die niet tevreden waren met de pro-
dukten van de tekenkamer, en omgekeerd een tekenkamer die niet
gelukkig was met de houding en waardering van de technische
diensten. Een logisch gevolg was dan ook, dat de werkgroep een
enquête hield onder de gebruikers van de beheerkaarten. Het resul
taat was een bevestiging van het sombere beeld dat men van elkaar
had. De belangrijkste antwoorden waren:
ae revisie-achterstand is ontoelaatbaar;
de tekenkamer is te duur;
het is niet mogelijk verschillende soorten tekeningen van één
beheerkaart te raadplegen, bijvoorbeeld een tekening met alleen
lichtmasten of alleen de gasleidingen.
De tekenaars reageerden verbaasd op deze antwoorden. Bij het
GEB is het namelijk zo, dat de technische diensten voortdurend
met wensen komen met betrekking tot de inhoud. Dit geschiedt
veelal door het toepassen van nieuwe materialen. Daarom moet er
ook steeds meer informatie op de beheerkaart komen en gaat er
niets af. De tekenaar moet echter steeds meer inventiviteit aan de
dag leggen om al die gegevens op de beheerkaart te verwerken.
Kunstenaars zijn het zo langzamerhand geworden. Als hij d^n zo'n
drukke en moeilijke beheerkaart heeft getekend geheel volgens
de eisen van de technische diensten is kritiek zijn loon. Men
klaagt over de achterstand, het prijskaartje en de moeilijk te lezen
tekeningen. Op de vraag of kon worden volstaan met een eenvou
diger beheerkaart en minder symbolen, was het antwoord echter
ontkennend. Men sprak zich zelfs uit voor het gebruik van meer
symbolen! „Ondank is 's werelds loon", dachten de tekenaars.
Wat te doen met de antwoorden uit de enquête?
De wensen van de technische diensten konden alleen worden ge
honoreerd door het inzetten van meer tekenaars en het toepassen
van een verfijnde overlaytechniek. De tweede invalshoek echter
de levering van een digitale basiskaart zou in deze oplossing niet
worden betrokken. Het was dan ook logisch, dat de werkgroep
ging kijken naar de mogelijkheden van automatisch tekenen. Toen
men dieper op deze materie inging, kwam de werkgroep tot de con
clusie dat veel meer mogelijk was. Het tekenen met de computer
ging plaats maken voor de gedachte, dat het systeem óók moet
kunnen tekenen. Het resultaat van dit alles is geweest, dat een
Distributie Informatie Systeem is ontwikkeld, waarin de leidingen
registratie een centrale plaats inneemt.
Rondom de leidingenregistratie zijn een achttal alfanumerieke be
standen gegroepeerd. In deze bestanden is technische informatie
opgeslagen, die voor de beheerder van het leidingennet van heel
veel belang is. Dit zijn gegevens van kabels, leidingen, transforma
toren, lichtmasten enz. De leidingenregistratie wordt gesplitst in
twee delen. Het eerste deel (LR) geeft aan waar de kabels en lei
dingen precies liggen. Deze eenvoudige kaart wordt gebruikt voor
bijvoorbeeld het controleren van de gasleiding op lekkage. Deze
beheerkaart is ook geschikt als invoer voor de verzamelkaart lei
dingen. Deze kaart zal in de toekomst door de wegbeheerder van
de gemeente Utrecht worden opgezet en bijbehouden. Het tweede
deel (LIS) is een volledige leidingenbeheerkaart. Naast de ligging
zijn alle grafische objecten weergegeven, zoals afsluiters, sifons,
hulpstukken, hoogspanningsruimten, laagspanningsverdeelkasten,
enz.
Na een jaar kon worden geconcludeerd dat het Distributie Informa
tie Systeem nauwelijks een positieve invloed heeft gehad op de
motivatie.
Conversieplan
Het opzetten van een conversieplan is niet gemakkelijk en vraagt
erg veel betrokkenheid van de tekenkamer; bovendien is een derge
lijk plan van groot belang voor het verdere verloop van het voorbe
reidingstraject. Het is noodzakelijk om vooraf een aantal uitgangs
punten vast te leggen, zoals:
het aantal beheerkaarten, soort en moeilijkheidsgraad;
het vaststellen van de „handmatige tekentijd" in verhouding
tot de „computertekentijd";
het vaststellen van de „handmatige revisietijd" en de verhou
ding tot de „computer revisietijd".
Belangrijk is ook de keuze die moet worden gemaakt met betrek
king tot de vraag of de conversie zelf wordt gedaan of dat dit wordt
uitbesteed. Voor beide oplossingen zijn voor- en nadelen aan te
voeren en in tabel 1 zijn de belangrijkste argumenten in een matrix
uitgezet.
uitbesteden
zelf doen
voor
delen
eenvoudige organisa
tie
goed beheersbaar
minder personeel
nodig
langzaam leerproces
goede vorming eigen
mensen
langzame groei revi
sie
goede afstemming
andere informatie
na
delen
vraagt veel voorberei
ding
vraagt veel controle
toelevering schoks
gewijs
moeilijke afstemming
andere informatie
langdurig en saai
ingewikkelde organi
satie
veel opleiding nodig
extra personeel nodig
Tabel 1. Voor- en nadelen van uitbesteding conversie.
Het GEB heeft gekozen voor het zelf uitvoeren van de conversie,
vooral op grond van de ontwikkeling van de medewerkers tot all
round tekenaars. Het aflopende handtekenwerk wordt uitbesteed
of uitgevoerd met ingehuurd personeel.
Wanneer de uitgangspunten zijn vastgelegd, komen de voorwaar
den voor het conversieplan aan de orde. Het stellen van die voor
waarden is te vergelijken met de werking van een tweesnijdend
zwaard. Zo kan de oplossing van één probleempunt strijdig zijn met
de oplossing van een ander probleempunt. De conversie is een
langdurige en saaie aangelegenheid en er is alles aan gelegen dit zo
snel mogelijk te volbrengen. Het inzetten van veel medewerkers en
apparatuur leidt er echter toe, dat deze na afloop van de conversie
voor een groot deel overbodig zijn. Het ideale uitgangspunt is een
bedrijfstijd van 24 uur per dag. Hoeveel uur per dag verantwoord
is hangt af van de persoonlijke en sociale gevolgen voor de teke
naars. Na vele intensieve gesprekken met alle medewerkers van de
tekenkamer en in nauwe samenwerking met de medezeggen
schapscommissie zijn de volgende voorwaarden voor het conver
sieplan vastgesteld:
1. Na afloop van de conversie geen overbodig personeel en appa
ratuur.
2. Geconverteerde beheerkaarten worden met het computer
systeem gereviseerd.
14
NGT GEODESIA 86
