Van hoogtelijnenkaart tot driedimensionaal model
door drs. M. J. Kraak,
werkzaam bij de Afdeling
der Geodesie van de Tech
nische Hogeschool Delft,
ir. J. J. Broek en dr. J. S.
M. Vergeest, beiden werk
zaam bij de Tussenafdeling
Industrieel Ontwerpen van
de Technische Hogeschool
Delft.
SUMMARY
From contour data to isometric views and shaded images
In this article a production method of digital terrain models is discussed as a result of the combined
effort of two Departments of the Delft University of Technology (Industrial Design Engineering and
Geodesy). From a basefile with contour data isometric views and shaded images are generated. With
the same data it is possible to cut a relief model in a foam. This model can be covered by a (pre
printed) polyester.
Inleiding
In dit artikel zal de aandacht worden gevestigd op een
methode voor de aanmaak van zowel een digitaal ter
reinmodel als een reliëfmodel met behulp van de com
puter. De Technische Hogeschool Delft kent veertien
afdelingen die ieder vrij zelfstandig werken aan de ver
dere ontwikkeling van hun vakgebied. Komt het tot
samenwerking tussen de afdelingen, dan kunnen inte
ressante produkten ontstaan. Een dergelijke vorm van
samenwerking heeft plaatsgevonden tussen de Afdeling
Industrieel Ontwerpen en de Afdeling der Geodesie.
Door een combinatie van kennis en met name appara
tuur is het mogelijk driedimensionale afbeeldingen van
het terrein te presenteren (in kleur en met reliëfschadu-
wering) en op basis van deze data een model uit te fre
zen in kunststof. Dit reliëfmodel kan vervolgens met een
kaartbeeld worden bedekt.
Het gebruik van digitale terreinmodellen en reliëfmodel
len is uit diverse vakgebieden bekend. Daarom is het
goed nader in te gaan op de in dit artikel gebruikte termi
nologie.
Onder een digitaal terreinmodel (DTM) wordt verstaan
een digitale representatie van het terrein. Dit kan zowel
betrekking hebben op het bestand (met x, y en z-coördi-
naten) als op een grafische afbeelding van dit bestand.
In de literatuur komt men naast de term DTM ook DEM
(Digital Elevation Model) tegen. Hiermee wordt niet al
leen een digitale representatie van het terrein bedoeld,
maar ook van andere (bijvoorbeeld thematische) ver
schijnselen. Met een reliëfmodel wordt een driedimen
sionale „tastbare" representatie van het terrein bedoeld.
Doordat gebruik is gemaakt van bestaande, niet op el
kaar afgestemde apparatuur die vervolgens aan elkaar is
gekoppeld, is de gevolgde werkwijze niet altijd de meest
economische. Het artikel zal na een overzicht van enkele
achtergronden betreffende de digitale terreinmodellen
en de reliëfmodellen dieper ingaan op de produktie-
methode van de Technische Hogeschool.
Aard en gebruiksmogelijkheden van het computer
reliëf
In een digitaal terreinmodel wordt het terrein door een
serie x-, y- en z-coördinaten beschreven. Met behulp
van deze data is het mogelijk een grafische afbeelding
van het terrein te maken. Een dergelijke voorstelling
geeft de gebruiker een directer beeld van het terrein dan
bijvoorbeeld een hoogtelijnenkaart. Het blijkt namelijk,
dat een doorsnee kaartgebruiker zich moeilijk een voor
stelling van het terrein kan maken vanuit een hoogte
lijnenkaart. Natuurlijk geven conventionele kaarten met
reliëfschaduwering of een blokdiagram de gebruiker wel
een betere indruk van het terrein, maar de produktie er
van is bewerkelijk en ze zijn alleen door vakbekwame
tekenaars te maken.
De computer maakt, mits de geschikte programmatuur
aanwezig is, de produktie van een afbeelding van het
reliëf eenvoudig. Voordelen zijn onder meer, dat de aan
maak minder bewerkelijk is en dat de gebruiker de moge
lijkheid heeft om door verandering van enkele para
meters een ander standpunt te kiezen ten opzichte van
het terreinmodel. Men kan zo als het ware achter bergen
kijken en om het model heen wandelen.
De kwaliteit van de uiteindelijke visuele presentatie
wordt beïnvloed door de manier waarop de data van het
digitale terreinmodel zijn verzameld en opgeslagen. Een
gangbare verzameltechniek is het digitaliseren van be
staande hoogtelijnenkaarten (de methode die wij hebben
gevolgd). Andere technieken zijn het fotogrammetrisch
opnemen van de punten (hierbij speelt de kwaliteit van
de luchtfoto's een rol) of het terrestrisch opnemen (een
nauwkeurige maar bewerkelijke methode) [1]*). Voor
elk van deze technieken geldt, dat de nauwkeurigheid
wordt bepaald door de kwaliteit van de gebruikte instru
menten en de aard van het puntennet (het aantal en de
spreiding van de coördinaten). De keuze van de op
nametechniek en de verwerkingsmethoden wordt uitein
delijk bepaald door het doel van het DTM (metingen/
presentatie), de terreinsoort (aard van het reliëf/toe
gankelijkheid) en de beschikbare hard- en software.
De nummers [1] t.m. 18] verwijzen naar „Literatuur" op p. 87
aan het eind van dit artikel.
82
NGT GEODESIA 86
