Icfel
OO
O
O
m
li
li
li
li
De data uit een DTM kunnen op allerlei manieren aan de
gebruiker worden gepresenteerd. Zo is uit de data weer
een hoogtelijnenkaart af te leiden, maar meestal is een
driedimensionale voorstelling het doel. Om de drie
dimensionale werking van het beeld te versterken, wor
den allerlei grafische technieken gebruikt, zoals de toe
passing van perspectief, het aanbrengen van schaduwe-
ring en het weglaten van de zgn. „hidden lines". De
meest gangbare (en populaire) presentatievorm is de
oblique isometrische afbeelding (ook wel visnet-repre
sentatie genoemd). In een regelmatig grid zijn de punten
in zowel x- als y-richting door lijnen met elkaar verbon
den. Ook is het mogelijk in dergelijke beelden schaduwe-
ring aan te brengen. Een gridvakje krijgt afhankelijk van
z'n positie ten opzichte van een denkbeeldige lichtbron
en de standplaats van de kijker een intensiteit (grijs
waarde). Een DTM wordt veelal niet alleen gemaakt om
er een driedimensionale voorstelling van het terrein mee
te maken. Vaak zijn ze geïntegreerd in toepassingsge
richte softwarepakketten.
In sommige landen (Frankrijk en de Verenigde Staten)
zijn reliëfmodellen opgenomen in het produktiepakket
van kaarteringsinstanties. De hoogtelijnenkaart dient als
basis voor het model. Bij het IGN (Institut Geographique
National) in Frankrijk maakt men deze modellen door
met een aan een freesmachine gekoppelde pantograaf
de hoogtelijnen op een kaart te volgen. De machine
freest de lijnen uit in een blok gips, dat vervolgens aan
de hand van kaarten en luchtfoto's wordt bewerkt. Dit
bewerkte gipsblok dient in het verdere proces tot mal.
Een sterk verhit, met een kaartbeeld bedrukt stuk plastic
wordt onder vacuüm over de mal geperst. Het resultaat
is, dat het plastic de vorm aanneemt van de mal.
Het gebruik van DTM's is in vele disciplines denkbaar. In
het onderwijs is vooral het reliëfmodel bruikbaar. In het
lager onderwijs kan een dergelijk model de leerlingen een
inzicht geven in het terrein rond hun woonplaats. Zo
kunnen begrippen als relatieve hoogte en absolute hoog
te duidelijk worden gemaakt. In het hoger onderwijs
kunnen de reliëfmodellen naast inzicht in het terrein ook
andere verschijnselen, zoals de geologische gesteldheid,
verduidelijken. Dergelijke voorbeelden behoeven zich
zeker niet tot de lokale omgeving te beperken. De mo
dellen kunnen de invloed van verschillende gesteente
soorten op het terrein duidelijk maken. De grafische
voorstelling van een DTM kan hier dezelfde rol spelen als
het reliëfmodel, maar kan ook dienen als basis voor een
blokdiagram, waarin bepaalde landschappelijke kenmer
ken naar voren komen.
In een produktieomgeving (civiele techniek, architec
tuur) kunnen DTM's een inzicht geven in geplande toe
komstige situaties. Zo kan men, voordat een weg wordt
aangelegd, het effect hiervan op het landschap beoor
delen. Ook kunnen grafische afbeeldingen worden ge
maakt van de effecten die diverse alternatieve grondver-
zetwerkzaamheden (zicht op een weg, aard van de
bochten, enz.) op het landschap hebben. Het reliëf
model kan in dergelijke situaties dienen als maquette om
een geplande situatie aan het publiek te presenteren.
In luchtvaartkringen worden DTM's veel toegepast in
vluchtsimulatoren, waar piloten kunnen trainen, of on
bekende lokaties kunnen bekijken. De verkeersleiding
kan de modellen toepassen in combinatie met radar om
een beter inzicht te krijgen in de situatie rond het vlieg
veld. Ook in militaire kringen zijn de toepassingen legio.
De meeste hiervan zijn geclassificeerd en komen pas
later voor civiel gebruik beschikbaar. De DTM's dienen
o.a. als kaart voor onbemande vliegtuigen en geven
voertuigbemanningen een idee van het zicht en het
schootsveld.
Produktiesysteem van de TH Delft
In dit hoofdstuk wordt een korte beschrijving gegeven
van de gebruikte apparatuur, de software en de metho
den waarmee de digitale terreinmodellen en reliëfmodel
len zijn vervaardigd. Fig. 1 geeft het produktieproces
schematisch weer.
RASTERKIEUREN-
BEELOBUIS
SHADED IMAGE
i>
FREESMACHINE
I
RELIEFMODEL
UIT POLYURETHAAN
VACUUMPERS
RELIEFMODEL MET
BETEKENDE FOLIE
Fig. 1. Produktieschema
TH-reliëfmodellen
De belangrijkste hardware die is gebruikt, betreft het
Intergraph interactief grafische systeem (IGS) van de
Afdeling der Geodesie, dat wordt gebruikt voor het ver
werken en redigeren van geodetische gegevens tot kar-
tografische produkten en het bij de Afdeling Industrieel
Ontwerpen opgestelde C ADAM P-systeem (Computer
Aided Design And Model Production) [2], Dit bij de TH
ontwikkelde CAD-systeem is toegespitst op het compu
terondersteund ontwerpen van industriële produkten
door middel van dubbelgekromde vlakken. De ontwor
pen modellen kunnen hier worden gevisualiseerd, ver
anderd en in kunststofschuim worden uitgefreesd. Ten
behoeve van het in dit artikel beschreven onderzoek zijn
de mogelijkheden van beide hardwaresystemen slechts
ten dele benut.
Als proefgebied voor een digitaal terreinmodel en reliëf
model is een stukje van de Ardennen ten zuiden van Luik
gekozen. Het is een gebied van ongeveer 20 km2 rondom
de dorpen Durbuy en Bomal langs de rivier de Ourthe.
De rivier heeft zich hier diep in het landschap inge
sneden, waardoor het hoogteverschil in het gebied ruim
100 m is. De Ourthe stroomt van west naar noordoost
door het gebied (zie de hoogtelijnenkaart in fig. 2).
NGT GEODESIA 86
83
