1. Inleiding
Ter vervaardiging van topografische kaarten heeft de
luchtkaartering zich sinds de dertiger jaren ontwikkeld
tot het belangrijkste toepassingsgebied van de foto-
grammetrie. De ontwikkeling van stereo-uitwerkings
instrumenten heeft zich daarom voornamelijk op lucht-
kaarteringstoepassingen gericht. Dat dit beperkingen
inhield ten aanzien van andere, terrestrische, toepas
singen is duidelijk, als men bedenkt dat met analoge uit
werkingsinstrumenten slechts in beperkte mate terres
trische opnamen konden worden uitgewerkt. De terres
trische, niet-topografische toepassingen zijn daardoor
wat op de achtergrond gebleven. De architectuur bij
voorbeeld vormt daarop een uitzondering; fotogramme-
trie wordt daar al geruime tijd toegepast ten behoeve
van gevelkaartering van voornamelijk historische bouw
werken. Andere voorbeelden van niet-topografische
toepassingen zijn vermeld in [11], 112] en [13]*).
Sinds een aantal jaren zijn er naast analoge ook analyti
sche uitwerkingsinstrumenten ontwikkeld. Juist deze
ontwikkeling heeft een uitbreiding van de terrestrische
fotogrammetrie mogelijk gemaakt, waarvan de toepas
sing voor het merendeel buiten het geodetische vakge
bied en meer in de industriële sfeer ligt. Fotogrammetrie
moet daar concurreren met bestaande, vaak speciaal
ontwikkelde meetmethoden en -apparatuur. Hierbij
wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van driedimensio
nale meetmachines. Door de geschetste ontwikkelingen
kan worden voldaan aan een primaire voorwaarde voor
toepassing van fotogrammetrie in een industriële omge
ving, namelijk het digitaal vastleggen van het object met
een coördinatenbestand. Uitgaande van de verkregen
digitale bestanden kunnen bijvoorbeeld doorsnedeteke-
ningen in verschillende vlakken worden verkregen of
oppervlakte- en volumeberekeningen worden uitge
voerd. Ook de koppeling met numeriek bestuurbare ver
werkingssystemen (zoals plaatsnijmachines) en CAD/
CAM-systemen (computer aided design/-manufactu-
ring) behoort tot de mogelijkheden. Fotogrammetrie kan
daardoor een integraal onderdeel binnen bepaalde pro-
duktieprocessen worden.
2. Voordelen en toepassingen van industrie-foto-
grammetrie
Om te kunnen beoordelen waar en wanneer de industrie-
fotogrammetrie een aanvulling op of vervanging van
bestaande meetmethoden kan vormen, moet men de
specifieke eigenschappen van de industrie-fotogramme-
trie beschouwen. Te onderscheiden zijn o.a.:
1De snelle en nauwkeurige opname van een groot aan
tal punten op hetzelfde moment.
2. De mogelijkheid een object in te meten zonder dat
contact met het object nodig is.
3. De mogelijkheid om op een later tijdstip terug te grij
pen naar de oude toestand en eventueel extra metin
gen te verrichten, zelfs als het object niet meer voor
handen is.
Concreet bieden deze eigenschappen de mogelijkheid
om bijvoorbeeld bewegingen en vervormingen van
onderdelen vast te leggen. Fotogrammetrisch kunnen
breekbare, elastische of zachte materialen worden inge
meten, waarbij is vereist dat contact met het object
De nummers (1] t.m. [13] verwijzen naar „Literatuur" op p. 133
aan het eind van dit artikel.
achterwege moet blijven. Door de goede archivering van
de „oude toestand" kan het meetobject direct na de op
name voor andere doeleinden worden gebruikt. Ook
vormveranderingen in de tijd kunnen uit de vergelijking
van oude en nieuwe toestand worden bepaald. Een bij
komend voordeel is, dat geen informatie over de te ver
wachten vervorming bekend hoeft te zijn, omdat de aan
te meten punten niet van tevoren, maar achteraf kunnen
worden gekozen. Industrie-fotogrammetrie kan o.a. in
de volgende sectoren worden toegepast:
- bouw, scheepsbouw en offshore-industrie; de uitge
voerde metingen dienen voor vormbepaling en maat-
controle;
- medische sector; het bepalen van vergroeiingen voor
o.a. orthopedische doeleinden;
- auto-industrie; het bepalen van deformaties bij bots-
proeven; het inmeten van schaalmodellen;
- onderwaterinspectie; het bepalen van beschadigin
gen, corrosieputjes e.d. bij booreilanden en pijpleidin
gen;
- petrochemische industrie; het inmeten van leidingen
systemen, de inhoudsbepaling van gasopslagtanks.
3. Opname- en uitwerkingsapparatuur
Opnameapparatuur
Bij de opnameapparatuur wordt onderscheid gemaakt
tussen metrische, halfmetrische en niet-metrische came
ra's. De eigenschappen van een metrische camera zijn:
1. De inwendige oriënteringselementen zijn bekend.
Deze elementen zijn de cameraconstante en de lig
ging van het hoofdpunt. Het hoofdpunt wordt gedefi
nieerd door de randmerken, die in het beeldvlak van
de camera zijn aangebracht en op de foto worden af
gebeeld.
2. De radiële vertekening van de cameralens is bekend.
3. Bij de fotografie ligt de fotografische emulsie vlak. Dit
wordt gerealiseerd door filmaanzuiging of door het
gebruik van glasplaten.
4. De emulsiedrager is stabiel.
Bovengenoemde eigenschappen zijn niet aanwezig bij
niet-metrische camera's. Deze camera's hebben echter
de volgende voordelen ten opzichte van de metrische
camera's:
1. Lage kostprijs voor de gangbare beeldformaten van
35 en 70 mm.
2. Lage kostprijs van de film en de filmprocessing.
3. Mogelijkheid voor het verwisselen van lenzen.
4. Accessoires, zoals filters, flitsunits en autowinders,
kunnen worden bijgeleverd.
Enkele firma's zijn overgegaan tot het ombouwen van
niet-metrische naar halfmetrische camera's, door het
toepassen van reseaufotografie of filmaanzuiging [2],
[3]. Bij reseaufotografie wordt op de gemaakte foto een
rasterpatroon afgebeeld. Dit rasterpatroon is geëtst op
een glasplaat, die in de camera is gemonteerd. Om voor
fouten het niet vlak liggen en rek en krimp van de
film te corrigeren, moeten bij de uitwerking de reseau-
kruisjes van de foto's worden aangemeten. Met behulp
van een computerprogramma kunnen, op grond van de
vormverandering van het patroon van de reseaukruisjes,
correcties aan de fotocoördinaten van de in de foto aan
gemeten details worden aangebracht. De bepaling van
de inwendige oriënteringselementen en de lensverteke
ning van deze camera's kan worden uitgevoerd door
testveldcalibratie. In [3] wordt een Rolleiflex camera be
schreven die door toepassing van een reseau is omge-
128
NGT GEODESIA 86
