Toepassing van clusteranalyse
in de landinrichting
nederlands geodetisch tijdschrift
door ir. P. C. de Wolf, wetenschappelijk medewerker bij de Faculteit der Geodesie van
de Technische Universiteit Delft.
SUMMARY
The application of cluster analysis in land reconstruction
With reallotment it can be useful for several reasons to divide a land reconstruction area into parts, but
only when this leads to a minimum of farmers with land in more than one part.
In this article it will be shown that cluster analysis can be helpful to split up a land reconstruction area
according to this requirement.
Inleiding
Met name de geodetische werkzaamheden in de land
inrichting worden gekenmerkt door het gebruik van gro
te aantallen gegevens en langdurige processen. Onder
meer met het oog op CAD-toepassingen met behulp van
kleinere computers en de organisatie van werkzaam
heden kan het daarom wenselijk zijn een landinrichtings-
gebied op te delen in deelgebieden en daarmee de pro
blemen kleinschaliger te maken. Ook de wetgever heeft
deze wenselijkheid ingezien en in de Landinrichtingswet
de mogelijkheid opgenomen om, binnen een in te richten
gebied, zogenaamde blokken te onderscheiden, waar
voor afzonderlijke herverkavelingen kunnen worden uit
gevoerd.
Het opsplitsen in deelgebieden gericht op de herverkave
ling is alleen zinvol als zo'n deelgebied in tweeërlei zin
een afgerond geheel is. Ten eerste dienen de grenzen
van het gebied overeen te komen met topografische
grenzen, en ten tweede dient het over en weer gebruik
dat is het gebruik door dezelfde rechthebbende in
meerdere deelgebieden beperkt te zijn.
Dit laatste is essentieel. Met veel over en weer gebruik
is het niet effectief om bij de verbetering van de ge
bruikssituatie van de afzonderlijke deelgebieden uit te
gaan. Zeker in een vroeg stadium van de landinrichting
is er echter weinig tot geen inzicht in het over en weer
gebruik in het in te richten gebied. In die situatie kan de
clusteranalyse, juist door zijn exploratieve karakter, wel
licht uitkomst bieden.
De algemene probleemstelling bij de toepassing van
clusteranalyse is, of objecten op grond van overeen
komsten en verschillen ten aanzien van variabelen (attri
buten, kenmerken) zodanig in groepen kunnen worden
ingedeeld, dat zich binnen zo'n groep een sterke gelijke
nis voordoet [6, par. 5.1 en 5.2]*). In dit kader ligt het
daarbij voor de hand het gebruik van de rechthebbenden
als objecten te beschouwen. Het resultaat van een
dergelijke clusteranalyse zou echter alleen via een inge
wikkelde conversie een gebiedsindeling opleveren. Veel
De nummers [1] t.m. [9] verwijzen naar „Literatuur" op p. 281
aan het eind van dit artikel.
efficiënter lijkt het om uit te gaan van blokdelen als
objecten.
De vorming van deze blokdelen vindt bij het Kadaster
plaats in het kader van toedelingsonderzoek. Een blok-
deel heeft een homogeen grondgebruik c.q. bodemge
schiktheid en varieert, afhankelijk van de schaal van het
gebied, in grootte van 30 tot 300 ha. De grenzen van de
blokdelen komen overeen met topografische grenzen,
zoals wegen, waterlopen en houtwallen. Door dergelijke
blokdelen te clusteren, gericht op beperking van het
over en weer gebruik, kunnen de gewenste deelgebie
den ontstaan. Het ligt daarbij voor de hand om ten aan
zien van het gebruik uit te gaan van de gebruikstoestand
vóór de herverkaveling. Afhankelijk van de toepassings
mogelijkheden kan de clustering echter ook gebaseerd
zijn op de wensen betreffende het gebruik, of het ge
bruik in de nieuwe toestand.
Clusteranalyse
Onder de clusteranalyse worden vele methoden gerang
schikt, die zich bezighouden met de bovengenoemde
probleemstelling. Verreweg de meest gebruikte metho
den daarvan zijn de zogenaamde hiërarchische metho
den. Deze methoden gaan of uit van een beginsituatie
waarin elk object als cluster wordt beschouwd, waarna
tijdens iedere stap twee clusters worden samengevoegd,
of van de omgekeerde procedure. De eerste variant zal
in het onderstaande worden besproken. Welke twee
clusters daarbij telkens worden samengevoegd, hangt
af van de (dis)similariteitsmaten en de methode van
samenvoegen.
Voor elk paar objecten wordt de (dis)similariteitsmaat
ofwel de mate van verschil c.q. overeenkomst bere
kend aan de hand van de scores van de objecten over de
attributen. Ingeval van binaire variabelen wordt slechts
de aan- of afwezigheid van het attribuut aangegeven;
met continue variabelen kunnen tevens de waarden die
attributen aannemen, worden weergegeven.
De keuze van een methode van samenvoegen kan niet
onafhankelijk van de keuze van een (dis)similariteits-
coëfficiënt worden gemaakt. Methoden van samenvoe
gen die met veel (dis)similariteitscoëfficiënten kunnen
278
NGT GEODESIA 86
