Reactie op het artikel van H. I\l. Pelkman
Normaal
Amsterdamsch
Peil
blijkt bij een uitspraak, dat het woord Slapersdijkpeil
staat voor SP. Bij bestudering van de geschriften is ner
gens te achterhalen, dat het AP het peil zou zijn geweest
waaraan de metingen in Holland werden opgehangen.
Om een lang verhaal kort te maken: pas bij het besluit
van Koning Willem I van 18 februari 1818, dat peilscha
len zouden worden geplaatst waarvan het nulpunt over
een zou komen met het Amsterdams Peil, werd het AP
wettig en voor het gehele Rijk ingevoerd.
Drie eeuwen NAP is dan ook onjuist en ernstig mislei
dend, ook gezien in het licht van het voorwoord van ir.
J. van Dixhoorn, directeur-generaal van de Rijkswater
staat, waarin wordt aangehaald dat het 300 jaar geleden
onder de naam van Amsterdams Peil als eenduidig refe-
rentievlak en gerelateerd aan het zeeniveau is ontstaan.
Dat men dan ook nog een postzegel uitgeeft met een
foutieve houding van de baakhouder, geeft aan, dat
men in deze zeer onnauwkeurig is tewerk gegaan.
In 1982 bestond het Kadaster 150 jaar. Geen mens heeft
erover gedacht dit te memoreren als ,,314 eeuw Kadas
ter", wat op betere gronden had kunnen plaatshebben
dan 3 eeuwen NAP bij de Rijkswaterstaat.
Wat is namelijk het geval. In 1632 werd een algehele re
geling voor de belastingheffing op onroerend goed toe
gepast in de Republiek der Zeven Provinciën, dus 314
eeuw geleden. Een duidelijk feit, dat het verband memo
reert tussen grondbelasting en Kadaster.
Een enkele opmerking ter afsluiting. Mij ergert nogal de
houding van de gemeente Amsterdam, welke terecht
of onterecht elke gelegenheid, zo ook de NAP-mani-
festatie, aangrijpt zich in het middelpunt van de belang
stelling van Nederland te plaatsen. Men schroomt dan
ook niet om een zekere arrogantie daarbij ten toon te
spreiden, hetgeen moge blijken uit de slotwoorden van
de burgemeester van Amsterdam bij de uitgave van de
60 ct. postzegel „Drie Eeuwen NAP" door de PTT en
gepresenteerd door de Staatssecretaris van het Ministe
rie van Verkeer en Waterstaat te Amsterdam op 21 ja
nuari 1986, namelijk dat het NAP zou illustreren, dat
Amsterdam van oudsher de norm is van alle dingen".
De voorzienigheid verhoede, dat dit ooit waar zou zijn
voor Nederland in het algemeen.
Literatuur
1. Technisch Gem. Blad, september 1920 t.m. maart 1921.
2. Rijkswaterstaatserie no. 48 „Drie Eeuwen Normaal Amster
dams Peil".
3. Folder Geodesie, uitgave Afdeling der Geodesie, TH Delft.
4. Algemene voorwaarden. Uitvoering van Werken, Dienst der
Genie, Ministerie van Oorlog, oktober 1921.
5. Leerboek Landmeten en Waterpassen van dr. C. H. M. Schols.
6. Leerboek Landmeetkunde van prof. dr. W. Schermerhorn en ir.
J. van Steenis.
7. NGT Geodesia 1986, no. 2, verslag „NAP-postzegel versche
nen".
8. Op goede gronden. Staatsuitgeverij 1982.
De heer Pelkman zegt niet, dat hij dit artikel publiceert namens de
werkgroep Historie der Geodesie van de Rijkscommissie voor Geo
desie. Het gebeurt wel onder vermelding van zijn kwaliteit als lid
van die werkgroep. Daaraan kan voor deze bijdrage echter geen
gezag worden ontleend. De voorzitter van die werkgroep is name
lijk de initiatiefnemer van het jubileum en redacteur van deel 48 uit
de Rijkswaterstaatserie Drie eeuwen Normaal Amsterdams Peil.
Mag ik een discussie op het niveau van die werkgroep suggereren?
Het onderwerp past daar prima, en voor een verslag van die discus
sie staat dit blad zeker open. „Drie eeuwen Normaal Amsterdams
Peil" is door redacteur Brouwer besproken in NGT Geodesia 1986,
no. 4, p. 142/143.
Drie eeuwen één peil
Enkele jaren geleden veranderde de naam van dit tijdschrift van
Geodesia in NGT Geodesia. De nummering van de jaargangen ging
niettemin door. Wie kent niet mej. A. te P., die kort na haar huwe
lijk met dhr. N. als mevr. N.-A. te P. onder die splinternieuwe naam
gewoon haar 30e verjaardag vierde?
Het referentievlak AP kreeg in 1891 de nieuwe benaming NAP. Het
was en bleef het peil, dat nu een dikke 300 jaar geleden, zij het
onder de naam Stadspeyl, door stenen in Amsterdamse sluizen
werd vastgelegd. Essentieel is, dat men bij de nauwkeurigheids
waterpassing in 1875 weer uitging van die stenen. Voor een uitge
breider behandeling zij verwezen naar twee publikaties, uitgegeven
door nota bene de Rijkscommissie voor Geodesie zelf, die niet door
de heer Pelkman worden genoemd [1, 2] De postume publikatie
van het gepensioneerd schoolhoofd Van der Weele kan worden ge
zien als de algemene bron voor de drie eeuwen historie van het
referentievlak. Met name Lievense-Peiser publiceerde nadien nog
uit primaire bronnen over het AP [3]. Ook deze niet-geodeet wijst
erop, dat het huidige NAP overigens opnieuw uitging van de
Amsterdamse peiistenen.
De letterlijke naam Normaal Amsterdams Peil is trouwens ook nog
pas van na 1945, nadat geruisloos de letters ch uit Amsterdamsch
verdwenen (fig. 1).
Onzorgvuldig lijkt de heer Pelkman mij bij het citeren van het
Koninklijk Besluit van 18 februari 1818. Daarin staat niet, dat „het
AP wettig en voor het gehele Rijk ingevoerd" werd. Het betrof
nieuwe, uniforme peilschalen langs de hoofdrivieren en veronder
stelde het Amsterdams Peil als een bekend begrip. In bestekken
staat ook nu weieens „maten in meters" en ik veronderstel niet,
De nummers [11 t.m. [3] verwijzen naar „Literatuur" aan het
eind van deze reactie.
NGT GEODESIA 87
dat latere historici daaruit concluderen, dat het metrieke stelsel
anno 1987 is.
De uitgave van de NAP-postzegel was een positieve zaak en zeker
gerechtvaardigd vergeleken bij andere emissies uit 1986: het
75-jarig bestaan van dam- en biljartbonden.
DEEL II
UITGEVOERDE WATERPASSINGEN
EN NADERE BESCHRIJVING VAN DE
PLAATS DER PEILMERKEN
REGISTER X ZUIDHOLLAND
ZESDE UITGAVE 1944
SAMENGESTELD DOOR DEN RIJKSWATERSTAAT
RIJKSUITGEVERIJ 'S-GRAVENHAGE
Fig. 1. Titelpagina NAP-publikatie uit de bezettingstijd (verkleind!.
241
