9
X
PRACHTBRIEF N=- «275
Fig. 3. Hoofdmerk nauwkeurigheidswaterpassing.
Tijdens de Eerste Nauwkeurigheidswaterpassing (1875-
1885) werden in monumentale gebouwen bronzen pijp-
bouten met beschermplaat of stenen aangebracht (fig.
3). Men verwachtte, dat deze gebouwen stabiel genoeg
zouden zijn, zodat hiermede het (N)AP voldoende
gespreid over het hele land was vastgelegd. Gezien
de grote onderlinge afstand tussen deze „Hoofdmer
ken" 5 km of meer werden nabij deze merken ver
klikkers geplaatst, ter verzekering tegen verstoring.
2. Ondergrondse Merken
Zuilen
Daar uit diverse metingen was gebleken, dat de hoofd
merken toch ook aan zetting onderhevig waren, werd bij
de aanvang van de Tweede Nauwkeurigheidswaterpas
sing (1926- 1940) besloten om Ondergrondse Merken
(OM) te plaatsen. Gekozen werd voor een eenvoudige
constructie, die de keuze van de bouwplaatsen beperkte
tot die locaties, waar draagkrachtige bodemlagen (dilu
viaal of ouder) aan de oppervlakte komen. In deze lagen
treedt geen zetting (klink) meer op. De locaties werden
in overleg met de Rijks Geologische Dienst (RGD) gese
lecteerd; hiervoor werden zoveel mogelijk overheids-
terreinen uitgezocht, of de grond werd aangekocht.
In 1926 werd besloten 18 Ondergrondse Merken van de
eerste orde te plaatsen. Een Ondergronds Merk van de
eerste orde bestaat uit een groepje van vier zuilen, waar
van er zich drie ondergronds en één bovengronds be
vinden. De vier zuilen zijn meestal geplaatst in de hoek
punten van een rechthoek of vierkant met zijdelengten
variërend van 11 tot 40 m.
Het eigenlijke peilmerk wordt bij de ondergrondse zuilen
gevormd door een in het bovenvlak aangebrachte bron
zen bout met bolvormige kop, beschermd door een
bronzen afsluitdop. Het geheel wordt afgedekt door een
betonnen tegel. Het bovengrondse peilmerk bestaat uit
een cylindrische bronzen bout, die in het zijvlak van de
boven het maaiveld uitstekende zuil is aangebracht. De
constructie van een zuil bestond uit een betonnen plaat
van 1 m x 1 m, 0,6 m hoog, waarop een betonnen zuil
van ongeveer 1 m lengte was geplaatst. De bovenkant
van de zuil bevindt zich ongeveer 75 cm onder het maai
veld (fig. 4).
In 1928 werd besloten om de nog aan te leggen Onder
grondse Merken van de eerste orde in graniet uit te
voeren in plaats van beton. Bovendien werden in 1929
de reeds in beton uitgevoerde groepen ondergrondse
merken van de eerste orde uitgebreid met een granieten
322
1 »»i
Oppervlakte
075
Schaal 1 20
Be
ton
Fig. 4. Schema constructie ondergronds peilmerk.
zuil. Hoewel de kosten hoger waren, werd dit gedaan
omdat toen van beton weinig bekend was, zoals omtrent
de duurzaamheid (fig. 5).
In 1930 waren alle Ondergrondse Merken van de eerste
orde gereed. Enkele afwijkende bijzonderheden: bij drie
wordt het bovengrondse merk gevormd door een bron
zen bout in een gebouw, OM Wieringen bestaat uit een
ter plaatse aanwezige Drentse steen, en de drie onder
grondse zuilen van Sint Geertruid bestaan uit hardsteen.
Aangezien de onderlinge afstand van de ondergrondse
merken te groot werd geacht voor het regionaal onder
houden van het waterpasnet, zijn na 1928 nog 29 Onder
grondse Merken van de tweede orde aangebracht. Deze
merken bestaan slechts uit één betonnen zuil. De terrei
nen waar deze merken zijn geplaatst, zijn eveneens in
tie N.V. VfOOKOSE CEMENT INDUSTRIE „DE METEOOR'
dam B*or H.Laff'riag.
Oeoeant» VeldanukbMor
HelUgarle».
Heiliger!** {LeapXaatc Heedea}
t« wijien en goed geconditioneerd
tap de plaat» door de» geadret
[èen verzonden
k P*llmerkpal«n.
^pei achip. genaamd "Qoaxl* Ver»achting* inhoudende volgens meetbnel
f2 sefceepsfonnen, waarvan bevracht worde» X
Schipper wonende t« Hoogazruad»
die door mmle-yudcitrxdctrdng verklaart, bovenstaande lading tol onmiddellijk verven» te hebben
Ontvangen ttt bij laden ea fonsen bei <a fcijschtoig beschikbaar «tftkn. liggeld
boven
gelijk
bet wettelijk tanei. De schipper heelt r te
tosdag
öe vracht «I bedragen per svheepston ai ia lofasl. »f vrachivnorsehs:
restant welk bedrag «iet «it te betalen voor rekening van „DE METEOOR"
v.n. wij beleefd aan den ontvanger van bovenstaande artikelen verzoeken.
De doorhaling van Arte gedrukte woorden goedgekeurd.
Aldus in fcrlpl* «pgewutakt «n-j^teeéend te de Steeg, den
9 ---- negentien honderd
elke «orfesponö«ibe over dezen v«chö>rtdfe *^n ttprnmer fc» verweiden.
(it VERVOERDER:
DE DIRECTIE;
Fig. 5. Vrachtkosten OM Heiligerlee (1928).
NGT GEODESIA 87
