Bijzondere hoogtemerken van het
(N)AP1)
door ing. W. A. van Beusekom, hoofd van de afdeling NAP van de Meetkundige Dienst
van de Rijkswaterstaat te Delft.
SUMMARY
Special benchmarks of the (N)AP
The author describes the special benchmarks of the NAP the reference datum for levelling through
all ages.
Inleiding
In dit artikel worden de bijzondere peilmerken van het
(N)AP, waarmee dit peil door de eeuwen heen is vastge
legd, behandeld. Waren dit in 1684 de marmeren dijks-
peilstenen van burgemeester Hudde van Amsterdam, in
1812 kwamen er de nulpeilstenen van Krayenhoff bij, en
daarna de peilmerkstenen en bronzen hoofdmerken in
monumentale gebouwen. Vanaf 1929 tot heden worden
diverse typen ondergrondse merken (OM) als (stabiele)
vastleggingen van het NAP gebruikt.
De vastleggingen van het NAP met behulp van de nor
male peilmerken in gebouwen e.d. (thans ongeveer
47 000) worden niet besproken. Deze laatste categorie
wordt middels de peilmerkenlijsten en -kaarten gepubli
ceerd en door duizenden landmeetkundigen en civiel-
technici gebruikt [1, 2]2).
1. Peilstenen
Omtrent het juiste jaartal van invoering van het Amster
dams Peil (AP) tast men in het duister. Volgens Van
der Weele [3] zou het AP in 1670 onder de naam „stadt-
peyl" zijn vastgelegd, doch hiervan zijn geen merktekens
bekend. Ten gevolge van een zeer hoge stormvloed in
1) Dit artikel is mede tot stand gekomen dank zij bijdragen van dr.
ir. V. J. de Waal (Walinco puls- en heibedrijf BV), en B. Noord-
wijk en ir. J. Heemstra (Lab. voor Grondmechanica).
2) De nummers [1] t.m. (4] verwijzen naar „Literatuur" op p. 327
aan het eind van dit artikel.
NGT GEODESIA 87
Fig. 2. Nutsteen van het AP.
november 1675 deze vloed was erger dan de Aller
heiligenvloed waren grote delen van de stad en van
Holland onder water geraakt. Het stadsbestuur besloot
daarop de waterkering te verbeteren. Deze waterkering
kwam in 1682 gereed en in een achttal sluizen, waar
onder de Haarlemmersluis en de Nieuwe Brugsluis,
werden op last van burgemeester Hudde marmeren
dijkspeilstenen (fig. 1) aangebracht met als opschrift
ZEEDYKSHOOGTE
zynde negen voet en vyf duym
boven stadtpeyl
Dit is 2,67689 m boven AP. Tevens werden van septem
ber 1683 tot september 1684 onafgebroken de water
standen waargenomen. Het is niet bekend of de stenen
vóór of na deze waarnemingen zijn geplaatst. Wel staat
vast, dat hiermede het AP op voortreffelijke wijze was
vastgelegd.
De adjunct-Inspecteur-Generaal der Rivieren, C. R. T.
Krayenhoff, heeft van 1797 tot 1812 een uitgebreide
waterpassing uitgevoerd over een groot deel van Neder
land. Tevens legde hij in 1812 met een viertal stenen in
Amsterdam (o.a. in de Amstelsluis) het nulpunt van het
AP vast (fig. 2).
321
Fig. 1. Zgn. Hudde-steen.
