vier satellieten beschikbaar, hetgeen de bruikbaarheid van het GPS
beperkt tot ongeveer vier uur per dag. Met de toename van het
aantal satellieten wordt de beschikbaarheid van GPS steeds groter.
Daardoor wordt GPS hoe langer hoe meer een alternatief voor
kringnefmeting en paspuntsbepaling. Vervanging van klassieke
detailmeting (meetlijnen en tachymetrie) door GPS is echter voor
lopig niet te verwachten.
Eén aspect van GPS is nauwelijks aan de orde gekomen, maar is
wel van belang, wanneer men op grote schaal overstapt op het ge
bruik van GPS. GPS is een Amerikaans militair systeem. In de toe
komst is de beschikbaarheid van het systeem dus afhankelijk van
de besluitvorming bij het Amerikaanse Ministerie van Defensie. Dit
houdt een zeker risico in, waarmee gebruikers rekening dienen te
houden. Dit is tevens één van de redenen voor enkele Europese lan
den (in ESA-verband) geweest om de mogelijkheden voor een ge
zamenlijk eigen satellietplaatsbepalingssysteem te onderzoeken.
Gezien het prille stadium, waarin deze onderzoekingen zich be
vinden, is het echter de vraag of zo'n systeem een alternatief voor
GPS zal kunnen worden.
Precisie en betrouwbaarheid van geodetische netten
Dit onderwerp behoort tot de Nederlandse geodetische specialitei
ten. Twee van de drie Nederlandse sprekers tijdens de cursus, te
weten prof. Alberda en prof. Van Mierlo, wijdden hun voordracht
dan ook aan dit onderwerp. Met name het fenomeen betrouwbaar
heid blijkt buiten Nederland en Duitsland slechts beperkte aandacht
te krijgen. Een van de Italiaanse sprekers wist zelfs in het geheel
niet wat hij moest verstaan onder betrouwbaarheid.
De Nederlandse sprekers lichtten de Delftse theorie over precisie en
betrouwbaarheid toe aan de hand van voorbeelden van kringnetten
e.d., waarmee in Nederland reeds ruime ervaring is opgedaan. Het
is echter tevens een belangrijke taak van de Nederlandse geodeten
ervoor te zorgen, dat de theorie van precisie en betrouwbaarheid
op verantwoorde wijze wordt toegepast bij de plaatsbepaling met
behulp van moderne technieken, zoals GPS.
Conclusies
Geconcludeerd kan worden, dat er sprake was van een goede cur
sus. Hoewel het hoofdonderwerp van de cursus niet geheel op het
werkterrein van de ondergetekenden lag, bleken er toch ruim vol
doende aanknopingspunten te zijn.
Uit de voordrachten en uit de informele gesprekken met de inleiders
en de overige deelnemers bleek duidelijk, dat satellietplaatsbepa-
lingssystemen (met name GPS) in de nabije toekomst gemeengoed
zullen worden. De toepassingsmogelijkheden van GPS liggen voor
al in projecten waar men verspreid over een groot gebied een rela
tief klein aantal punten in coördinaten moet bepalen, bijvoorbeeld
paspuntsbepaling ten behoeve van een fotovlucht.
Op de Nederlandse geodeten rust in de komende jaren de belang
rijke taak om rekensystemen te ontwikkelen, die zorg dragen voor
een verantwoorde toetsing en vereffening van GPS-netten.
ir. G. M. M. Pellemans,
ir. E. P. Oosterbroek,
(Dienst van het Kadaster en de Openbare Registers)
INTERNATIONAL WORKSHOP ON ATMOSPHERIC
REFRACTION
Bovengenoemde bijeenkomst vond plaats te Belgrado van 3 - 5
september 1987 en werd georganiseerd door:
de sterrenwacht Belgrado,
de afdeling geodesie van de faculteit der civiele techniek, Bel
grado,
de afdeling meteorologie van de faculteit der exacte weten
schappen, Belgrado,
het republikijns hydrometeorologisch instituut van de ,,SR" van
Servië,
in samenwerking met de Werkgroep Astronomische Refractie van
Commissie 8 van de Internationale Astronomische Unie (IAU).
De workshop leed nogal aan taalmoeilijkheden, waardoor sommige
presentaties niet te begrijpen waren en weinig discussie werd ge
voerd. Bij taalmoeilijkheden is een goede visuele ondersteuning ex
tra belangrijk, zoals ook uit enkele voordrachten bleek.
Aangezien de voordrachten en de discussies zullen worden gepu
bliceerd, heeft het weinig zin om op veel details in te gaan. Enkele
punten zijn:
De eliminatie, of de beperking, van de hoekrefractie door ge
bruik te maken van twee kleuren begint er hoopvol uit te zien:
bij de firma Wild wordt gewerkt aan een dispersietheodoliet
voor trigonometrische hoogtemeting. Verder wordt op de
Mount Wilson de dispersiemethode met succes gebruikt bij een
optische interferometer voor de astronomie.
414
Verschillende malen werd gewezen op de mogelijkheid en het
nut van zelfkalibratie, bijvoorbeeld bij de VLBI, maar ook bij
klassieke instrumenten, om deze te verbeteren.
Ondanks alle geavanceerde meetmethoden met satellieten en
interferometers schijnt de rol van de meridiaancirkel nog niet te
zijn uitgespeeld, speciaal voor metingen aan ons zonnestelsel.
Voor mij persoonlijk was het aardig om te zien hoe bij de meri
diaancirkel in Belgrado een oud idee van Van Herk en mij (of
eigenlijk van mijn vader) was gerealiseerd, namelijk twee tegen
de zon afgeschermde vacuümbuizen (van 30 en 50 meter) tus
sen de meetmerken en de telescoop, om de refractie te elimi
neren.
In één van de resoluties wordt aan de commissies voor de oplei
ding van astronomen en van geodeten aanbevolen om meer
aandacht te besteden aan de refractie.
In een andere resolutie werd aanbevolen om tot een sterkere
samenwerking te komen tussen de studiegroepen van de IAU
en van de IAG die zich bezighouden met refractie.
De astronomische refractie blijkt sterk af te hangen van lokale
effecten die in de loop van de tijd veranderen, zoals bij nieuwe
bebouwing.
In het algemeen kan worden gezegd, dat de ontvangst zeer hartelijk
was en nogal huiselijk, weinig formeel. Zo was het mogelijk om
nieuwe contacten te leggen en oude contacten te hernieuwen.
Tenslotte nog enkele opmerkingen over de reis:
Ik heb gemerkt, dat domme mensen beter per vliegtuig kunnen
reizen dan per trein:
Ondanks herhaaldelijk informeren en lezen van de borden kwam ik
bij mijn vertrek uit Belgrado in de verkeerde trein terecht. Dat
merkte ik pas toen na vijf uur rijden Hongaarse douanen binnen
kwamen, die zeiden dat ik zonder visum Hongarije niet in mocht.
Ik moest per eerstvolgende trein terug naar het Joegoslavische
grensstation. Dat betekende zes uur wachten op een stationnetje,
waar niemand meer dan tien woorden van een voor mij bekende
taal kende. Per taxi naar de grenspost, waar ik, vlot, een visum
kreeg en geld kon wisselen.
Omdat er geen bussen meer gingen, heb ik met behulp van de
douane met een auto mee kunnen rijden naar een station aan de
spoorlijn naar Boedapest. In Boedapest zou ik pas de volgende dag
per trein kunnen vertrekken. Na de nodige bedenkingen ben ik toen
maar per taxi naar Wenen gereden. De prijs viel nog mee. In Wenen
heb ik gelukkig een goede trein gevonden naar Delft, waar ik ten
slotte negen uur later aankwam dan bedoeld, maar vroeg genoeg
om uitgeslapen op college te verschijnen.
J. C. de Munck
29e CONGRES ZEELAND
Wisten tot vorig jaar de deelnemers aan het „Zeeuwse Congres"
van het NGL de plaats van samenkomst bijna blindelings te vinden
al tientallen jaren de „Prins van Oranje" in Goes dit jaar
plaatste de rayoncommissie de congresgangers, als betrof het een
puzzelrit, voor grotere problemen: de weg voerde via Goes naar de
damaanzet Burghsluis, vanwaar met behulp van een pendeldienst
het werkeiland „Neeltje Jans" werd bereikt, waar men zich ten
slotte aan boord begaf van de rondvaartboot „Christiaan B". De
twee ochtendvoordrachten vonden plaats in twee zgn. salons.
Daar elke salon slechts de helft van het aantal congresdeelnemers
150) kon bevatten, moesten de sprekers tweemaal achtereen
hun voordracht houden. Dit bleek echter, gezien het enthousiasme
waarmee de beide sprekers ook hun tweede voordracht vertolkten,
geen enkel probleem op te leveren.
Eén van de sprekers was dr. ir. F. J. J. Brouwer, stafmedewerker
van de Rijksdriehoeksmeting te Apeldoorn, wiens lange gestalte
maar ternauwernood in het benedendekse ruim paste. Uit zijn voor
dracht, getiteld: „GPS het landmeetinstrument van morgen",
bleek weer eens duidelijk hoe snel de ontwikkeling van de techniek
en ook de geodetische techniek verloopt: uw verslaggever herin
nert zich een congreslezing van nauwelijks vier jaar geleden, waarin
de GPS-methode werd voorgesteld als een wel interessante metho
de van plaatsbepaling, maar minder geschikt voor geodetische
doeleinden wegens zijn beperkte nauwkeurigheid. Thans worden
cm-nauwkeurigheden bereikt, of nu enkele honderden meters dan
wel kilometers moeten worden gemeten! Dit maakt de GPS-
methode, die bovendien weersonafhankelijk is en geen direct zicht
vereist, buitengewoon geschikt voor puntsbepaling met dicht
heden van 1 km of meer. Wél moeten er steeds vier satellieten
boven de horizon zweven, „maar dat zal over enige jaren zeker het
geval zijn", naar de heer Brouwer ons met grote stelligheid in zijn
boeiende betoog verzekerde.
De tweede voordracht had als onderwerp: „Voorlopige Raad voor
Vastgoedinformatie. Wat doet zij, waar leidt zij toe?" Het was mr.
NGT GEODESIA 87
