De huisvesting van de Meetkundige Dienst van de
Rijkswaterstaat te Delft
door Adri den Boer, redacteur vanuit de VMDR.
SUMMARY
The housing of the Survey Department of Rijkswaterstaat
The MD (Survey Department) is one of the departments of the Rijkswaterstaat, belonging to the Dutch
Ministry of Transport and Public Works. Its staff consists of over 500 employees. The main office of
the MD is situated in Delft. Now this office is extended with the interesting former Geodesy Building
of the Technological University (1895). On occasion of the opening a historical overview of the housing
of the department is given.
Inleiding
De hoofdvestiging van de Meetkundige Dienst van de
Rijkswaterstaat (MD) te Delft is verbouwd en uitge
breid. Het gaat om de panden Kanaalweg 3, 3a, 3b, 4
en 4b. De laatste twee zijn het vroegere Geodesiege-
bouw van de toenmalige TH, dat op enkele ruimten
voor het Technisch Tentoonstellings Centrum na nu ge
heel door de MD in gebruik is genomen. Vrijdag 21
oktober 1988 vond de opening plaats door de
directeur-generaal van de Rijkswaterstaat. De week
daarop konden relaties ,,een kijkje in de keuken
nemen".
Aandacht voor deze huisvesting is niet alleen daarom
gepast: het complex aan de Delftse Kanaalweg kan
worden betiteld als het ouderlijk huis van de Nederland
se geodesie!
Gebouw voor geodesie
Terug naar het eind van de 19e eeuw. Het Rijn-Schie-
kanaal, dat juist toen werd aangelegd, volgde voor het
Vogelvluchtperspectief van Jan de Quack met links het Geodesie-
gebouw. Uit: Saxa loquuntur. Opdracht aan Jacobus van Lokhorst
aangeboden door zijne ambtenaren, 1 april 1903.
NGT GEODESIA 88
grootste deel bestaande waterlopen, waaronder bij
Delft de oostelijke singelgracht. Ten zuiden van de stad
werd echter een scherpe bocht doorgraven. Aan de
zuidzijde van dat nieuwe kanaal werd kort na 1890 de
Nieuwe Singelweg aangelegd, die later Kanaalweg ging
heten [1],
Omdat prof. dr. Ch. M. Schols (1847- 1897) bij zijn
werk op de Oude Delft in ruimtenood zat, ontstond een
plan voor een geheel nieuw gebouw in de Wippolder
aan dat nieuwe kanaal. Het was bestemd voor zowel
de Rijkscommissie voor Graadmeting en Waterpassing
als voor geodesie-onderwijs aan de Polytechnische
School. Hoogleraar Schols was secretaris van de Rijks
commissie, vandaar de dubbele bestemming van het
nieuwe pand. De aanbesteding van deze „surprise"
voor de geodesie vond plaats op 5 december 1891De
kosten waren begroot op f 223 000,
Op 15 mei 1895 droeg de „Rijksbouwkundige voor de
gebouwen van onderwijs, enz.", Jacobus van Lok
horst, het gebouw schriftelijk over. Op dit markante ge
bouw is een observatorium geplaatst met een draaibare
koepel en een beweegbaar luik naar voorbeeld van de
Leidse sterrenwacht. Binnen staan in de vestibule vier
zwaar gefundeerde pijlers, waaromheen de trappen zijn
gemaakt. Deze pijlers dienden om in het observatorium
een trillingsarme opstelling van instrumenten te heb
ben. Op de begane grond achter valt een langgerekte
zaal (52 meter) met veranda voor meetwerk op.
Hoogenberk en Verbrugge [2] stellen later, dat architect
Lokhorst koos voor ,,de 'solide' vroege renaissancestijl,
waarin nog gotische motieven te herkennen zijn". Zij
vinden het gebouw veel monumentaler dan het Bacteri
ologisch Laboratorium aan de nabijgelegen Nieuwelaan,
dat door dezelfde bouwmeester is gemaakt.
Boven de ingang zijn drie gevelstenen geplaatst, die als
„prachtig" worden gekwalificeerd in een boek over het
aan dergelijke stenen zo rijke Delft [3]. De middelste
steen toont het rijkswapen met de spreuk „Je main-
tiendrai". Aan de linker- en rechterzijde zijn wapenschil
den te zien met geodetische passer en gradenboog.
Schilddragende kinderen houden linten vast met de
spreuk ,,Wie wetenschap weet houdt syne woorden
in" en ,,Een man van verstant is kostelyck van
geeste", dit naar de bijbeltekst Spreuken 17 27. (Ter
zijde: in het public-relation beleid van de MD wordt de
eerste spreuk niet meer in ere gehouden.) Pal boven de
deur zitten nog vijf beeldjes van vrouwenfiguren met
geodetische attributen.
Als typering van de architectuur haalt Van der Hoek [4]
de volgende historische gebeurtenis aan: ,,Op zekere
dag stopte er een rijtuig voor het gebouw en er werd
505
