geïmponeerd. De notaris zou blindelings afgaan op de
kadastrale registers en na verdergaande automatisering
zou zelfs in het geheel geen onderzoek meer nodig zijn
[5]. Kennelijk wordt hier gedoeld op de technische moge
lijkheid tot koppeling van AKR (het systeem tot automati
sering van de kadastrale registratie) en NOVIS (het ge
automatiseerde systeem voor het opmaken van notariële
akten), maar daarmee wordt wel voorbijgegaan aan de
juridische betekenis van de kadastrale registratie. De te
naamstelling in de kadastrale registratie is een conclusie
van een deskundig ambtenaar, waaraan geen privaat
rechtelijke betekenis mag worden toegekend [6]. Die
betekenis heeft het ook bij de Dienst van het Kadaster
berustende openbare register, dat overigens niet wordt
geautomatiseerd. Daarom behoort de notaris de in het
openbare register opgenomen akte in te zien. Hij kan dan
verifiëren of in een akte bijzondere bedingen zijn opgeno
men en of hij de aan die akte ontleende kadastrale te
naamstelling juist acht. Verder dient hij te rekenen met
rechtsfeiten, die zonder publikatie in het openbare regis
ter gevolgen hebben gehad [7],
Voor wat betreft het onderzoek naar de hypothecaire toe
stand geldt hetzelfde. Openstaande inschrijvingen kun
nen betrekking hebben op een hypotheek, die inmiddels
is tenietgegaan, of nooit tot stand is gekomen. Doorge
haalde hypotheken kunnen een nog bestaand hypotheek
recht betreffen, aangezien de doorhaling slechts een
administratieve handeling is. Zelfs als de bewaarder twij
felt aan de juistheid van een stuk waarin machtiging tot
doorhaling wordt verleend, mag hij de doorhaling niet
weigeren.
In een bekend arrest inzake de lijdelijkheid van de hypo
theekbewaarder werd dat door ons hoogste rechtscollege
uitgesproken [8], In ons rechtsstelsel is een actief onder
zoek van de notaris dus wel vereist. Of dat ook altijd
plaatsvindt, kan de bewaarder niet beoordelen [9]. Hij is
de verkeersagent aan wie voertuigen, voorzien van het
notarieel veiligheidsvignet, voorbijrijden. Soms is hij ge
tuige van ongelukken, die doen vermoeden dat de veilig
heidskeuring niet volgens de regels werd uitgevoerd. Dat
mag echter geen reden zijn de veiligheidskeuring geheel
af te schaffen.
Opmaken van akten door het Kadaster
Volgens Eigen Huis is het logisch en praktisch als de akte
wordt opgesteld door het Kadaster, omdat deze instantie
verantwoordelijk is voor de juistheid van de kadastrale en
hypothecaire gegevens. Dit lijkt in eerste instantie een
aantrekkelijke gedachte voor door afslanking en privati-
seringszorgen gekwelde Kadastermedewerkers. Nadere
beschouwing leidt echter tot een andere conclusie. Zoals
ik hiervoor aangaf, kan de kadastrale toestand afwijken
van de juridische werkelijkheid. Door een kritische op
stelling probeert het Kadaster het aantal van dergelijke
gevallen echter tot een minimum te beperken. De land
meter doet dit door in geval van grensaanwijzingen die af
wijken van de omschrijving van een grens in een akte,
vorming van kadastrale percelen te weigeren [10]. De be
waarder doet dit door actieve controle van de akte bij toe
passing in de kadastrale registratie. Hij opent niet lijdelijk
de door de notaris beoogde tenaamstelling, doch trekt
een conclusie [11], waarbij hij controleert of de kennelijk
door de notaris beoogde tenaamstelling juridisch moge
lijk is. Als hem dat uitgaande van de in de akte vermelde
gegevens niet mogelijk lijkt, zal hij de beoogde te
naamstelling ook niet openen. Zo wordt bijvoorbeeld een
NGT GEODESIA 88
akte houdende levering aan een besloten vennootschap
in oprichting in afwijking van de wens van sommige nota
rissen niet toegepast door tenaamstelling op de besloten
vennootschap in oprichting. De bewaarders volgen de
heersende leer en handhaven de vervreemder in de
kadastrale registratie als eigenaar [12]. Evenzo wordt een
verklaring van erfrecht inzake een legaat van vruchtge
bruik vanwege het ontbreken van afgifte van dat legaat
niet toegepast [13].
De bewaarder heeft bij de kadastrale tenaamstelling dus
een controlerende functie, zoals hij die op andere wijze
ook heeft bij de doorhaling van hypothecaire inschrij
vingen in het openbare register. Indien hij meent dat uit
een ingediende royementsakte niet de bevoegdheid tot
doorhaling blijkt, zal hij op grond van zijn lijdelijkheid wel
iswaar doorhalen, doch daarbij tevens vermelden dat
hem niet van de bevoegdheid tot doorhaling is gebleken
[14]. Daarnaast heeft hij een ordenende taak. Stukken,
die niet aan vormvereisten voldoen of een rechtsfeit be
treffen dat niet mag worden gepubliceerd, worden gewei
gerd en bij de verwerking van wel geaccepteerde stukken
wordt de volgorde van binnenkomst strikt aangehouden.
Het bekende arrest inzake het Baarns beslag toonde het
belang van deze volgorde [15].
In ons rechtsstelsel kan dus worden gesproken van een
zeker dualisme tussen enerzijds bewaarder en anderzijds
aanbieders van stukken. Het is de vraag of dit stelsel valt
te verenigen met de voorstellen van Eigen Huis. Een ver
keersagent die zichzelf moet controleren op ongeoorloofd
rijgedrag, lijkt een ongewenste figuur. Wel kan hij natuur
lijk aan anderen adviezen geven inzake de beste weg
naar een door hen gekozen bestemming.
Opmaken van akten door andere deskundigen
Zoals ik hiervoor aangaf, moeten degenen die een akte
opmaken beschikken over specifieke deskundigheid.
Kadasters beschikken over die deskundigheid, doch het
opmaken, van akten past in ons huidige rechtsstelsel niet
bij hun functie. Dat leidt tot de vraag in hoeverre aan
andere dan notariële deskundigen een dergelijke moge
lijkheid moet worden geboden. Thans bestaat die moge
lijkheid slechts voor de kleine groep van erkende zaak
waarnemers en dan nog met uitzondering van het op
maken van hypotheekakten. Eigen Huis pleit niet voor
een verplichting tot inschakeling van andere deskundi
gen, doch noemt wel de inschakeling van juristen, make
laars en notarisklerken als een mogelijkheid. Hypotheek
banken worden genoemd als degenen, die zelf hypo
theekakten kunnen opmaken.
Bij de beantwoording van de vraag naar de wenselijkheid
van een nieuwe rol van deze personen en instellingen,
dient te worden bedacht dat de huidige taak van de nota
ris meer omvat dan alleen de hiervoor beschreven activi
teiten. Het hypotheekbedrag wordt door hypotheekban
ken vooraf aan hem toevertrouwd. Kort voor het verlijden
van de akte onderzoekt hij met de zogenaamde her
recherche of er na zijn eerste onderzoek in de bij het
Kadaster berustende registers wijzigingen zijn aange
bracht. Nadat hij de akte aan de bewaarder heeft aange
boden, verifieert hij bij het Kadaster of er op het laatste
moment nog beslagen zijn gelegd. Indien dat niet het
geval is, wordt het hypotheekbedrag door hem aan de
verkoper uitgekeerd. Door een efficiënte, tussen Kadas
ter en Notariaat overeengekomen, procedure via de tele
fax kan een her- en narecherche snel verlopen en de
koopsom snel aan de verkoper worden overgemaakt.
547
