De geografische gegevensstroom
in kaart*)
door ir. René van der Schans, werkzaam bij de Vakgroep Landmeetkunde en Tele-
detectie van de Landbouwuniversiteit Wageningen.
SUMMARY
The geographical information flow mapped
In a schematic representation the flow of geographical information both in description and analysis pro
cesses and in design and realisation processes is analysed. It turns out to move past sets of measurement
data, GIS databases, display files, graphical presentations (maps), visual impressions, mental maps, CAD
databases, design drawings and sets of production information. Processing can be done directly by man
or by algorithms based on man's experience. Information can be integrated at the mental, graphical,
numerical or real level.
Inleiding
Er bestaan processen, waarin gegevens over de aarde
worden verzameld en opgeslagen in digitale databases,
met algoritmen worden bewerkt, in grafische voorstellin
gen worden weergegeven en worden omgezet en geana
lyseerd in mentale voorstellingen. Ik vat deze samen met
de term „beschrijvings- en analyseprocessen".
Er bestaan processen, waarin vanuit mentale voorstellin
gen gegevens over een mogelijke toekomstige aarde in
digitale databases worden opgeslagen, met algoritmen
worden bewerkt, in grafische voorstellingen zichtbaar
worden gemaakt en tenslotte in ingrepen in de wereld
worden omgezet. Ik vat deze samen met de term
„ontwerp- en realisatieprocessen".
Beide typen processen zijn in hoge mate met elkaar ver
want, wat betreft hun inhoud, hun structuur en de erbij
toegepaste hulpmiddelen.
Tussen processen van hetzelfde of verschillend type
kunnen gegevens worden overgedragen, ten einde tot
geïntegreerde processen te komen.
De gegevensstroom in de processen bestaat uit uitspra
ken over ligging en vorm en niet-meetkundige eigen
schappen van delen van het aardoppervlak (ruimtelijke
elementen) in een bepaald tijdvak, kort samen te vatten
met de termen „wanneer, waar, wat" ofwel „tijd, geome
trie, attributen".
De uitspraken kunnen betrekking hebben direct op het
terrein, maar ook op de relatie van mensen tot het terrein
of op opvattingen van mensen over hun relatie tot het ter
rein (waarderingen, doelstellingen), dit alles in verleden,
heden alswel toekomst. Zij kunnen variëren van heel een
voudig tot heel gecompliceerd en van heel vaag tot heel
scherp. Opdat de gegevensverwerkingsprocessen waar
in ze zijn opgenomen leiden tot verantwoorde afgeleide
uitspraken en tot een verantwoord ingrijpen in de wereld,
worden in de gegevensstroom ook gegevens over de
mate van (on)zekerheid van de uitspraken meegevoerd.
De gegevensstroom verloopt via gegevensverzamelingen
(in schema: cirkels), waarin de gegevens korte of langere
tijd worden vastgelegd, en via deelprocessen (in schema:
Dit artikel is een korte samenvatting van een uitvoeriger beschou
wing, met meer voorbeelden en een literatuurlijst, onder de titel
Verwerking van de geografische gegevensstroom met steun van
de computer". Deze is te verkrijgen bij de Vakgroep Landmeet
kunde en Teledetectie, postbus 339, 6700 AT Wageningen, tele
foon 08370-82130.
552
pijlen), waarin gegevens worden verzameld, overgedra
gen of bewerkt.
De gegevensverzamelingen zijn in te delen in twee typen:
min of meer samenhangende met het karakter van een
kaart (in schema: grote cirkels) en min of meer opeen
volgende met het karakter van een reisbeschrijving (in
schema: kleine cirkels). De samenhangende gegevens
verzamelingen worden geconstrueerd uit de opeenvol
gende.
De deelprocessen zorgen voor overdracht en bewerking.
Hierbij wordt voortdurend menselijke kennis en ervaring
ingebracht, direct of via door mensen geconstrueerde
algoritmen (rekenmodellen).
Gegevensverzamelingen en deelprocessen zijn nader te
analyseren naar functie, inhoud, vorm en drager. Met
functie bedoel ik de rol die een gegevensverzameling of
deelproces heeft binnen een groter proces. Met inhoud
bedoel ik het geheel van uitspraken dat in een gegevens
verzameling aanwezig is of de kennis en ervaring die
door deelprocessen worden ingebracht. Vorm is de wijze
waarop de inhoud is gecodeerd in woorden, getallen,
symbolen of programma's. Een drager tenslotte is een
stoffelijk middel waarin/waarop de gecodeerde gegevens
zijn vastgelegd of waarmee/waarlangs een deelproces
wordt uitgevoerd.
In het volgende worden bestaande verwerkingsproces
sen voor geografische gegevens geanalyseerd, hoofd
zakelijk op het inhouds- en vormaspect. Op welke wijze
wordt vastgesteld welke gegevens in de stroom moeten
worden opgenomen en in welke vorm, welke kennis en
hulpmiddelen nodig zijn voor de verwerking in de deel
processen, hoe die kennis en hulpmiddelen worden ver
kregen, kortom hoe het geheel moet worden bestuurd en
welke gegevens daar weer voor nodig zijn (meta-informa-
tie), valt buiten het kader van deze beschrijving. In het
schema zou dit een extra „schil" opleveren. Deze is nog
voorwerp van nader onderzoek. Er bestaan ook geografi
sche gegevensverwerkingsprocessen van een ouder type
waarin digitale databases of zelfs grafische voorstellin
gen ontbreken. Deze worden niet behandeld, maar kun
nen door de lezer zelf worden geanalyseerd door een
eenvoudige aanpassing van de schema's. Of het doel
matiger is om processen uit te voeren waarin de genoem
de onderdelen wèl aanwezig zijn, laat ik in het midden;
over doelmatigheid van een proces kan immers pas wor
den gesproken als bekend is hoe zo'n proces in elkaar zit.
Processen die verlopen via databases en daaruit vervaar-
NGT GEODESIA 88
