digde grafische voorstellingen, zijn er en zullen er ook
steeds meer komen. Ik heb ze hier voor een beter begrip
in kaart gebracht en zal ze kort toelichten in de vorm van
een reisbeschrijving.
Meten en opslaan
Onder meten versta ik het verzamelen van gegevens over
ruimtelijke elementen, direct in het terrein met gewapend
of ongewapend oog, via overvliegende radiometrische of
fotografische sensoren of zelfs via kaarten.
Luchtfoto's en kaarten worden niet als zodanig vastge
legd, maar er wordt gestreefd naar een zo goed mogelijke
reconstructie van de terreinsituatie, zoals die met ver
vormingen in foto of kaart is weergegeven. Het terrein
wordt dan gedigitaliseerd via kaart of luchtfoto.
Uit meetgegevens wordt een digitale GIS-database (GIS
Geografisch Informatiesysteem) geconstrueerd. De
gegevens hierin hoeven niet van hetzelfde type als de
meetgegevens te zijn: hoeken en afstanden worden om
gerekend naar coördinaten, op een bepaald moment in
een bepaalde richting opgenomen stralingswaarden wor
den getransformeerd naar gegevens van elementen
(pixels) in een rasterformaat.
Tegenstrijdigheid en onvolledigheid van meetgegevens
worden ontdekt en zo goed mogelijk gecorrigeerd door
middel van op ervaring berustende algoritmen. Waar
deze algoritmen te kort schieten, kunnen de gegevens via
de database worden doorgestuurd ten einde de onvol
komenheden, na weergave, door mensen te laten ont
dekken en corrigeren (zie hierna: visuele analyse van de
kaartinhoud).
De gegevens in de GIS-database vormen een digitaal
model van delen van de aarde en wat zich daarop af
speelt en zijn geen digitaal model van een kaart.
Een remote sensing-beeld is een verzameling digitaal in
rasterformaat vastgelegde stralingswaarden en geen gra
fische voorstelling (plaatje). De term pixel (picture ele
ment) is, evenals het woord beeld (image), misleidend.
Algoritmische bewerking in de GIS-database
Bij een algoritmische bewerking worden door middel van
op ervaring berustende algoritmen nieuwe ruimtelijke ele
menten geconstrueerd en/of nieuwe tijd-, geometrie- en
attribuutgegevens berekend. Voorbeeld: uit hoogtepun
ten worden interpolatiezijden en hoogtelijnen gecon
strueerd; remote sensing-gegevens worden per pixel ge
classificeerd. De uitkomsten worden weer digitaal opge
slagen in de database.
Aan bewerking gaat bevraging van de database vooraf.
Bevraging volgens het principe: „select - from - where"
gaat echter niet verder dan het vormen van deelverzame
lingen uit de aanwezige gegevens en vaak zullen er algo
ritmische of manuale bewerkingen op moeten volgen.
Weergeven in grafische voorstellingen
Weergeven is het omzetten van de onzichtbare ruimtelij
ke elementen in de database (ook pixels van remote
sensing-beelden horen hiertoe) in zichtbare grafische ele
menten (symbolen).
In de database vastgelegde punt-, lijn- en vlakelementen
worden, na een eventuele geometrische vervorming, om
gezet in grafische punten, lijnen en vlakken. De attributen
van de ruimtelijke elementen worden omgezet in grafi
sche attributen (kleur, vorm, grijswaarde,...), waarbij
wordt gelet op het type meetschaal van de weergegeven
attributen (nominaal, ordinaal, kwantitatief).
Het weergaveproces verloopt vrijwel altijd via een tijdelijk,
hier met „display-file" aangeduid, maar ook als piotfile of
bitmap bekend, bestand met uit de database afgeleide te
keninstructies voor apparatuur die voor de zichtbare
weergave op tekenautomaat, scherm of wat dan ook
zorgt. Deze apparatuur laat meestal nog vrijheid in de
kleurkeuze.
GIS-database en display-file mogen niet met elkaar wor
den verward. De GIS-database beschrijft het terrein in
termen van geometrie en attributen en is daarmee een
geografisch, of zo men wil, topografisch bestand. De
display-file is een „kartografisch", in de uitzonderlijke be
tekenis van „kaart-beschrijvend", bestand waarin de
kaart (of andere grafische voorstelling) in termen van
grafische symbolen is vastgelegd.
Bij systemen voor verwerking van remote sensing-
beelden kunnen database en bitmap (in het videogeheu
gen) identiek zijn. Het opgeslagen remote sensing-beeld
is dan inderdaad een „digitale kaart".
Visuele analyse van de kaartinhoud
Een kaart of andere grafische voorstelling is alleen te
bevatten vanuit de mentale voorstelling die we al van de
wereld hebben. Het oog reist, op zoek naar betekenis,
door de grafische voorstelling, daarbij mede geleid door
de reeds aanwezige mentale voorstelling. Uit de opge
dane indrukken (impressies, gewaarwordingen) construe
ren de hersenen zich een uitgebreidere mentale voor
stelling.
In de kaart (of beter: in de mentale voorstelling) kunnen,
met overleg, tegenstrijdigheden en onvolkomenheden
worden opgespoord, grotere verbanden worden ontdekt
en détailgegevens worden samengevat tot grotere struc
turen. In een hoogtelijnenkaart zijn steile gebieden aan te
wijzen zonder dat het attribuut „steilte" eerder is ge
meten of berekend.
De resultaten van de kaartanalyse zijn op te slaan in de
mentale voorstelling, in de grafische voorstelling, in de
display-file (bijvoorbeeld om esthetische redenen: tekst
plaatsing!) of, zoals in het schema aangeduid, in de data
base voor verdere bewerking. Interactief editen en gene-
INTERACTIEF
ANALYSEREN
INTERACTIEF
ONTWERPEN)
VOORJSTtUINCe
•WJU*-
CRAFlSCwt I
ItfTECftATiE ONTWERP-
VOORSTELLWCEwl^
[KAARTEN)
WEER.GFVEM
WEER-GEVEk/
/PU PU-C
PATABASES
NUMERJEKE
iNTtCRATiE.
S
MEET-
METtfJ /OPSLAAN/
AAR.DE
De geografische gegevensstroom in kaart.
REALISEREN/
NGT GEODESIA 88
553
