Aardgericht; Ruimte-onderzoek [4]
Laserafstandmeting naar
satellieten:
Verleden, heden en toekomst*)
door dr. ir. B. H. W. van Gelder, universitair hoofddocent bij de werkeenheid Satelliet-
geodesie van de Technische Universiteit Delft.
SUMMARY
Satellite Laser Ranging (SLR): past, present and future
Transportable Laser Ranging is being introduced in Europe by MTLRS-1 and MTLRS-2. An account on
their whereabouts in 1984 through 1988 is given. Both MTLRS-es underwent calibration tests. Part of the
WEGENER-MEDLAS network has been measured for the first time in 1986. A full size second measure
ment of the network took place in 1987. In 1989 the third measurement of the Mediterranean network takes
place.
GPS-activities interpolating between SLR-sites are ongoing.
The long-awaited launch of a Spaceborne Laser Ranging System is (still) in a preparatory phase.
Inleiding
In NGT Geodesia's themanummer over satellietgeodesie
(mei 1983!) beschreven Boekhold, HTS-student te
Utrecht, Aardoom, hoogleraar aan de TU Delft en Van
Twembeke, hoogleraar aan de Koninklijke Militaire
School te Brussel en de Katholieke Universiteit te Leuven
drie aspecten van het vakgebied: de grondbeginselen
van plaatsbepaling met behulp van richting- en afstand
meting naar satellieten [Boekhold, 1983], het internatio
naal georiënteerde laserafstandmeetprogramma van het
Observatorium voor Satellietgeodesie (OSG) te Kootwijk
[Aardoom, 1983] en (NGT Geodesia's eerste artikel over)
plaatsbepaling met behulp van het Global Positioning
System (GPS) [Van Twembeke, 1983].
Over dat laatste onderwerp zijn inmiddels vele artikelen in
dit tijdschrift verschenen, niet in de laatste plaats omdat
GPS zich een niet meer weg te denken plaats heeft ver
worven temidden van de vele klassieke landmeetkundige
en navigatiekundige technieken. Over de grondbeginse
len van een plaatsbepalingstechniek schrijf je niet elke
maand. Wat is er terechtgekomen van dat ambitieuze
meetprogramma van het OSG? Een terugblik op zes jaar,
de stand van zaken en voorzichtig vooruitblikken naar de
komende zes jaar:
Ontwikkelingen in de satellietgeodesie
Stormachtig is de ontwikkeling geweest op een drietal
fronten van de satellietgeodesie:
Was de meetprecisie van de satellietmeettechnieken zes
jaar geleden dusdanig dat plaatsbepaling met een uiter
ste nauwkeurigheid van 10 a 15 centimeter mogelijk was,
heden ten dage wordt op steeds meer plaatsen ter wereld
de 1 cm barrière routinematig doorbroken. Dit had tot ge
volg, dat geofysisch onderzoek min of meer geruisloos
Bewerking van een voordracht op het symposium „Aardgericht
Ruimte-onderzoek" van de NVG, 19 mei 1988 te Venlo.
NGT GEODESIA 89
het geodetisch toepassingsgebied binnengleed. Immers
de relatieve beweging van aardschollen onderling, als
mede de interne vervorming van deze platen geschiedt
met enige centimeters per jaar [Lemmens, 1988] en is
daardoor geodetisch significant meetbaar geworden.
Ten tweede maakte de immer voortschrijdende miniaturi
sering van instrumentarium het mogelijk, dat enerzijds de
wetenschappelijke ruimtegeodetische meetapparatuur
het observatoriumtijdperk grotendeels verliet. Men kon
de satellietgeodesie bedrijven op die plaatsen die geo
fysisch interessant zijn. Anderzijds zorgde de kleiner ge
worden apparatuur ervoor, dat dit soort meettechniek
landmeetkundig (en navigatiekundig) aantrekkelijk is ge
worden. Een GPS-ontvanger is nauwelijks groter dan de
draagbare PC die zijn dataregistratie verzorgt.
Een derde niet te verwaarlozen factor in de ontwikkeling
van satellietgeodetische meetapparatuur is het inmiddels
zeer grote bedieningsgemak en de daarmee gepaard
gaande kostenbesparende inzet van dit soort instrumen
tarium. Op wetenschappelijk gebied hebben de laser
afstandmeting naar satellieten en de Very-Long-Baseline
Interferometry (VLBI) [Brouwer, 1989] de klassieke astro-
metrische technieken verdrongen, waarmee sedert het
begin van deze eeuw de poolbeweging ofte wel de ver
andering van de stand van de aardrotatie-as ten opzichte
van de aardkorst door zo'n honderd astronomische
observatoria werd bepaald. Op praktisch landmeetkundig
gebied heeft de GPS-apparatuur inmiddels hier en daar
de klassieke terrestrische methoden geheel verdrongen.
Laserafstandmeting naar satellieten
De techniek van laserafstandmeting naar satellieten laat
zich eenvoudig beschrijven. Men wekke een korte licht
flits op met behulp van een laser. Het tijdstip van vertrek
van de laserpuls uit de telescoop, die gericht is op een
met hoekspiegels uitgeruste satelliet, wordt vastgelegd
met behulp van een nauwkeurige klok (tijdstandaard). Na-
119
