Schoolgaan en knikkers
Tenslotte
Fig. 9. De niet-nul structuur van hetattitude" deel van een normaal
matrix bij attitude-smoothing na eliminatie van de ster onbekenden
(alleen de onderdriehoek is hangegeven). De attitude-, of stand
parameters zijn zo gesorteerd, dat de fill-in, het aantal nieuwe niet-
nul elementen, tijdens Choleski-factorisatie klein blijft. Het gedeelte
van de bovendriehoeksmatrix onder de getrokken lijn loopt vol
tijdens Choleski-factorisatie.
Voor het oplossen van de stelsels vergelijkingen wordt
gebruik gemaakt van Choleski-factorisatie met ijle-matrix
routines (fig. 9). Daarbij hangt de hoeveelheid rekenwerk
sterk af van de volgorde waarin de onbekenden worden
opgelost. Bovendien blijkt het uitrekenen van de onge
veer 30 instrumentele parameters relatief veel computer-
tijd te kosten. Een paradox? Nee, want elke waarneming
heeft betrekking op slechts één sterparameter en één
standparameter, maar wel op alle instrumentele para
meters.
De Hipparcos gegevensverwerking vormt een giganti
sche rekenklus. De totale rekentijd wordt geschat op
2300 uur CPU op een main-frame computer. In verband
met de omvang van de gegevensverwerking hebben
astronomen, geholpen door wetenschappers uit andere
disciplines, zich op verzoek van ESA georganiseerd in
een aantal consortia. Hun doel is om zo snel mogelijk na
de beëindiging van de Hipparcos missie de stercatalogus
gereed te hebben, een klus die niét aan een instituut kan
worden overgelaten, of waarmee kan worden gewacht tot
,,het moment daar is".
Voor de consortia is de catalogus een eindprodukt. Ech
ter voor de astronomen (ook die uit de consortia) bevatten
de Hipparcos en Tycho catalogi een schat aan informatie:
voor hen begint het werk pas echt als de catalogus ge
reed is.
Literatuur
Baarda, W., S-transformations and Criterion matrices. Netherlands
Geodetic Commission, Publ. on Geodesy, Vol. 5, No. 1, 1973.
Brouwer, F. J. J., Aardgericht Ruimte-onderzoek [2j, Very-Long-
Baseline Interferometry: Afstandverschilmeting naar het oneindi
ge. NGT Geodesia, p. 2-7, januari 1989.
Daalen, D. T. van, and H. van der Marei, Geodetic, Geometric and
Computational Aspects of Hipparcos. In: Manuscripta Geodaetica
(1986), 11, p. 146-166.
Gelder, B. H. W. van, Aardgericht Ruimte-onderzoek [4], Laser-
afstandmeting naar satellieten: Verleden, heden en toekomst.
NGT Geodesia, p. 119-123, maart 1989.
Groten, E., Geodetic applications of Hipparcos results. In: Perryman
and Guyenne, Proc., Strassbourg, ESA, febr. 1982, p. 71-77.
Kovalevsky, J., The project Hipparcos. In: Manuscripta Geodaetica
(1986), 11, p. 89-96.
Manuscripta Geodaetica, Special Issue on Hipparcos, Vol. 11No. 2,
1986.
Marei, H. van der, On the .great circle reduction" in the data analy
sis for the astrometric satellite Hipparcos. Proefschrift TU Delft,
Netherlands Geodetic Commission, Publ. on Geodesy, Vol. 8, No.
2, Delft, 1988.
Mueller, I. I., Reference coordinate systems and frames: concepts
and realization. Bulletin Geodésique 59 (1985), p. 181-188.
Perryman, M. A. C., and T. D. Guyenne (eds.), The scientific Aspects
of the Hipparcos space astrometry mission. Proc., Strassbourg,
ESA document sp. 177, 1982.
De regering legt verband tussen enerzijds het kinder
tal en anderzijds de formatie en de centjes van scho
len. Sindsdien doet de TU Delft nadrukkelijk aan
werving. Tot in de reizigerstunnel van het NS-station
Den Haag HS toe. Vijf panelen met verlichte transpa
rante posters gaan zodoende niet over drank, maar
over schoolgaan.
„Ga studeren aan de TU Delft" leert het introductie
paneel met een dusdanige afbeelding van de toren
van de Oude Kerk, dat een deformatiemeting nodig
lijkt. Vier faculteiten kregen een apart paneel. Zowaar
zit de Faculteit der Geodesie erbij. „IS DE AARDE
ROND?" is de klemmende vraag in grote letters die
als trekker fungeert. Rechts zie je het afgezaagde
GPS-plaatje met satellietbanen en een aardkloot, die
net zo rond is als de twee losse glazen knikkers op de
zelfde superdia! Dat symbolische speelgoed irriteert
menig afgestudeerde, want materieel gewin lijkt geen
motief om voor geodesie of landmeetkunde te kiezen.
Verder zien de treinpassanten een remote sensing
(RS) beeld, alsmede een fragment van een topografi
sche kaart van de Maasvlakte. Vooral vanwege de be-
schrifting is de kaart het duidelijkst. Op het RS-plaatje
staat slechts de weinig populaire tekst „L2054 P1321
ROAM NLR". De positionering van de bijschriften is
op de totale dia al een even groot probleem als op een
drukke kaart. Rechts, van uitgerekend een man met
een driepoot (zij het tevens onder het RS-plaatje),
staat „Er wordt steeds meer vanuit de lucht en de
ruimte naar de aarde gemeten". Uitsmijter is de volzin
„De verzamelde gegevens worden meestal weerge
geven in kaarten".
Wat een verschil vormt de superdia met de recente
advertentie van de Hogeschool Utrecht in dagbladen.
Geen fundamentele vraag als „Is de aarde rond?",
maar een pittig meisjeshoofd met de tekst „Ik Weet
Wat Ik Wil". Geen verwijzing naar aardobservatie van
uit de ruimte, maar juist de stelling „Er valt op aarde
nog heel wat te doen voor HTS-ingenieurs landmeet-
kunde/kartografiel". En voor deze doelgroep staan er
geen knikkers als lokkertje afgebeeld.
Piksel
242
NGT GEODESIA 89 - 5
