f V m 1
'f 3
De waterschappen en hun kaartmateriaal
Een waterschap is geen museum door Theo Scheele, redacteur
Organisatie
SUMMARY
Water control boards and cadastral maps
Water control boards exist more than 600 years in the Netherlands. They protect the land against the sea
and monitor the water in the polders. Recently most of them are also responsible for the water quality. This
article is a report of a visit to a water control board in Edam.
Omdat het NGL nog wat had goed te maken bij de water
schappen en omdat velen weinig weten van wat daar om
gaat, brengt NGT Geodesia een bezoek aan een van de
150 waterschappen in Nederland, het Hoogheemraad
schap van de Uitwaterende Sluizen In Kennemerland en
West-Friesland in Edam. Het is een willekeurige greep,
gewoon één van de honderdvijftig.
We worden ontvangen door mr. Ing. M. Groot, secretaris
van het bestuur en B. H. Bekkers, hoofd documentenbe-
heer. Daar de eerste van kadastrale huize is en de
tweede o.a. oude kaarten beheert, zullen we ongetwijfeld
voldoende landmeetkundige raakvlakken ontdekken.
De heer Groot maakt ons eerst wegwijs in de organisatie
en de taak van een waterschap. Een klein stukje geschie
denis hoort daarbij.
Het blijkt dat Karei V verantwoordelijk moet worden
geacht voor het instellen van dit waterschap. In 1544 be
sloot Karei dat heel Noord-Holland moest worden afgeslo
ten van de zee. Het overtollige (regen)water moest echter
weg kunnen. Door de lage ligging liep het niet vanzelf
naar de zee, maar moest daarbij een handje worden ge
holpen. Daarom werden windmolens gebouwd. Hiermee
werd de waterstand in de polders geregeld. Dat lukte zo
goed, dat in de 16e eeuw rijke Noordhollandse kooplie
den veel geld hebben besteed aan het droogmalen van
de meren zoals de Schermer, de Wormer, de Beemster
en de Purmer om er landbouwgrond van te maken (waar
door sommigen nog rijker werden).
Maar ook daarna moest de waterhuishouding worden ge
regeld. Aangezien de zee ons voortdurend blijft bedrei
gen en ook het hemelwater maar steeds blijft neerdalen,
is er tot op de dag van vandaag een belangrijke taak weg
gelegd voor de waterschappen.
Deze bestaat uit: zeewaterkering (de zee buiten houden)
en regeling van de waterhuishouding. Dit laatste moet er
voor zorgen dat overal'niet te veel maar ook niet te weinig
water aanwezig is in sloten en plassen. De moeilijkheid is
echter dat bijvoorbeeld de natuur veel en de landbouw
soms weinig water nodig heeft. Daar moet een en ander
aan worden geregeld door middel van gemalen, stuwen
en dammen.
Is dit alles al geen geringe taak, sinds 1970, toen de Wet
Verontreiniging Oppervlaktewater in werking trad, kregen
de waterschappen er nog een taak bij: waterkwaliteitsbe
heer. Ons aller afvalwater werd in de oude tijden veelal
direct in sloten en plassen geloosd. Later kwamen daar
rioleringen bij, die het vuil verderop in ander water loos
den. Ergens werd het water vervuild; het probleem werd
gewoon verplaatst. De vervuiling veroorzaakt door parti
culieren, landbouw, veeteelt en industrie is alleen maar
toegenomen. Dat daaraan iets moest worden gedaan,
kon niet uitblijven en zo kregen de waterschappen die
taak erbij, of werden er aparte zuiveringsschappen opge
richt.
NGT GEODESIA 89 - 5
Op dit moment werken 330 mensen bij dit Hoogheem
raadschap, waarvan meer dan 250 aan die vervuilings-
zorg.
Men voert dit werk uit door:
Afgeven van vergunningen onder voorwaarde voor de
lozing op zuiveringstechnische werken en uitvaardi
gen van verordeningen.
Het bouwen en beheren van zuiveringsinstallaties.
Het inlaten van vers water, ter verhoging van het
zuurstofgehalte, en het afvoeren (uitmalen) van ver
vuild water. Dit wordt doorspoelen genoemd.
De zuiveringstaak is in Noord-Holland al ver gevorderd en
heeft tot goede resultaten geleid. Het is al voor 80 a 90
procent geregeld, volgens Groot.
Zo zijn er onder meer al 23 zuiveringsinstallaties en 120
rioolgemalen gebouwd en is er 300 km persleiding ge
legd. Een heel leger van medewerkers controleert voort
durend het naleven van de voorschriften.
Groot stelt de trits belang-betaling-zeggenschap voorop:
belang (wie hebben er belang bij dit werk);
betaling (degenen die er belang bij hebben);
zeggenschap (wie betaalt heeft zeggenschap).
Het bestuur van een waterschap bestaat uit:
algemeen bestuur (hoofdingelanden);
dagelijks bestuur (hoogheemraden, gezworenen e.d.);
voorzitter (dijkgraaf-watergraaf).
Globaal gezegd worden de hoofdingelanden gekozen
door de mensen die betalen, het dagelijks bestuur en de
dijkgraaf worden op voordracht van het algemeen be
stuur benoemd door de kroon. In totaal werken bij de
Nederlandse waterschappen 7500 personen. Wij allen
betalen mee aan de kosten van het waterschap, want dat
moet zichzelf geheel bedruipen.
243
HOOGHEEMRAADSCHAP VAN DE UITWATERENDE
SLUIZEN IN KENNEMERLAND EN WESTFWEStANP
Toegangspoort
