meen ik dat deze derde, logische fase de noodzaak
oproept van een nieuwe vorm van management, die ik
aanduid als communicatieve zelfsturing.
Vooronderstellingen
De resultaten van handelen, techniek en organisatie
worden opgedeeld in twee logische categorieën, die van
de bedoelde en de onbedoelde gevolgen. Ik vooronder
stel dat er een overgang aanwijsbaar is in de menselijke
geschiedenis van machtsgestuurd hiërarchisch manage
ment, in het verre verleden, waarvan de slavernij de
meest extreme vorm was, naar een regelgestuurd mana
gement.
Het regelgestuurde management is het management van
de moderne tijd, waarin specialisaties en arbeidsdeling
Bruegel, een schilderij dat de mythische toren van Babel voorstelt. (Museum Boymans van Beuningen, Rotterdam.)
De toren van Babel is symbool voor gebrek aan communicatie. Men zegt dat de bouwers verschillende talen spraken en elkaar niet meer
verstonden. Maar het moet ingewikkelder zijn geweest, ik zie er het probleem in van het bouwen zonder architect. Aanvankelijk werd er zomaar
gebouwd, steen voor steen, torentje voor torentje. Net zoals we nu de wetenschap bouwen, vakgroep na vakgroep, zonder theorie, zonder
logica. Het is net alsof natuurwetenschap heel iets anders is dan sociale wetenschap, alsof taalkunde heel iets anders is dan biologie, alsof
economie heel iets anders is dan scheikunde, alsof wiskunde heel iets anders is dan bestuurskunde en beleid. Maar ik zeg dat er maar één
wetenschap is, dat men eikaars taal niet verstaat, dat herken ik in de mythe en het schilderij van de toren van Babel.
In de toekomst kan dat allemaal niet meer, het zal net gaan met het systeem van de wetenschappelijke kennis als met de toren van Babel.
Nog voordat hij inzakte hield men op met bouwen en men riep er een architect bij. De architect kwam achteraf, het nadenken komt altijd achteraf,
daarom spreekt men van 'na'denken. Wat hij ervan vond vroeg men hem. De architect pakte zijn jas en zei ,,ik ga naar huis, het is hier niet
om aan te zien". Maar men hield hem tegen. Hij kreeg een kantoor en een tekentafel en bedienden, iedereen moest naar hem luisteren. Toen
begon hij te tekenen, op papier, hij tekende een tempel, zo mooi als er nog nooit een was geweest. Pas toen, nadat hij alles van te voren had
bedacht, mocht men gaan bouwen.
Zo zat het ook gaan met onze moderne wereld. Eerst komt de negatieve terugmelding, inzake het drinkwater, de bewapening, de schulden
problematiek in de wereld, de bezuiniging op het onderwijs, de miljarden voor drugsbestrijding, de depressiviteit als cultuurziekte en nog wat
van die zaken. Ons maatschappelijk systeem is een toren van Babel.
We leven nu in een ethische wereld met veel problemen, in wezen omdat we het sturingsinzicht van ontelbaren niet benutten. De logica van
het gevoel gaat verloren in sociale ruis door gebrek aan communicatie. Maar als we leren om naast onze specialismen ook deel te hebben aan
het communicatieve zelfsturingssysteem, dan is de werking van de cultuur als die van de architect. Dan zetten we alle negatieve terugmelding
om in sturingsbedoelingen die voor eenieder geldig zijn, ik bedoel in waarden van waaruit we sturen.
Daarom ben ik over de toekomst niet zo pessimistisch, de ellende ligt meer in het heden waarin de menselijke capaciteit tot communicatieve
zelfsturing onvoldoende wordt benut.
484
NGT GEODESIA 89 - 10
