dersteld zelf programmatuur te ontwikkelen, maar gebruik te maken
van bestaande, commercieel verkrijgbare pakketten. Een dergelijke
opzet heeft als prijs, dat lang niet alles van het omvangrijke terrein
van de remote sensing en digitale beeldverwerking binnen het
bestek van een leerboek kan worden behandeld. Mather beperkt
zich dan ook tot de basisaspecten van de voor remote sensing nood
zakelijke beeldverwerkingstechnieken.
Het fundament van de remote sensing wordt gevormd door de
registratie van elektromagnetische (EM) golven die in contact zijn ge
weest met het aardoppervlak of de atmosfeer. Ook een boek dat spe
ciaal is gewijd aan de digitale aspecten van remote senging, kan er
niet omheen. Het eerste hoofdstuk gaat in op de eigenschappen
van EM-golven en hun interactie met atmosfeer, bodem, gesteente,
vegetatie en water.
Hoofdstuk 2 bespreekt de beeldvormende systemen, vooral de
digitale satellietsystemen worden behandeld. Gezien de overdadige
aandacht die de Landsat-reeks krijgt, komt de SPOT er bekaaid af.
Verwonderlijk is deze bias echter niet, daar de auteur in de behande
ling van de stof zich vooral baseert op zijn eigen ervaringen opge
daan met Landsat-beelden. Deze voorkeursbehandeling van de
Landsat komt zelfs tot uiting in de indeling van de satellietsystemen:
enerzijds Landsat Satellieten en anderzijds Andere Remote Sensing
Satellieten.
Hoofdstuk 3 zet uitvoerig de achtergronden van de computertech
nologie in het licht. Zeer veel aandacht wordt besteed aan de repre
sentatie van digitale beelden op beeldschermen, matrix- en andere
afdrukapparatuur. De paragraaf over beeldverwerkingsprogramma-
tuur is overbodig daar er slechts, maar dan ook tot in de details, één
programmapakket wordt besproken. De paragraaf lijkt ontstaan uit
een practicum. Ook uitvoerig worden de vele gegevensformaten,
waarin Landsat-beelden worden aangeboden, besproken en er klinkt
ongenoegen over deze chaotische toestand die in de toekomst, met
het toenemen van het aantal opnamesystemen, alleen maar erger
zal worden.
Het is een lange weg van opname tot aankomst van de beelden bij
de gebruiker en tijdens deze reis kan, net als in het normale verkeer,
van alles misgaan. Belangrijke verstoringsbronnen worden gevormd
door storingen in de sensoren, door absorptie en refractie van EM-
golven in de atmosfeer en door afwijkingen van nominale stand en
positie van het opnameplatform. Voor deze radiometrische en geo
metrische foutenbronnen moet worden gecorrigeerd. Zij zijn onder
werp van hoofdstuk 4. Wat de radiometrische restauratie betreft,
worden drie remedies aangedragen om door middel van interpolatie
ontbrekende scanlijnen op te vullen en voorts twee methoden voor
het reduceren van de effecten van de zgn. sixth-line banding in
Landsat MSS-opnamen: de-striping. Overigens kunnen ook SPOT-
beelden behept zijn met striping.
Geometrische restauratiemethoden worden o.a. aangedragen voor
schaalverstoringen en de effecten van aardrotatie. Tot de restauratie
worden vaak ook, hoewel theoretisch niet helemaal terecht, de trans
formatie naar een bepaalde kaartprojectie en de effecten van de
zonnestand gerekend. Elke geometrische transformatie noodzaakt
tot een herbemonstering (resampling); hiervan bespreekt Mather de
eerste en hogere graads polynomen. De drie belangrijkste methoden
(nearest neighbour, bilineair en bicubisch) worden helder uit de doe
ken gedaan, hoewel de lelijke asymmetrie in de formules voor de bi-
cubische resampling onnodig is.
In hoofdstuk 5 wordt onder de kop Enhancement Technique, vooral
vanuit het oogpunt van aanpassing van het beeld aan het menselijke
visuele systeem, de beeldverbetering besproken. Drie methoden van
contrast stretch (lineaire stretch, histogram equilization en Gaussi-
sche stretch), de density slicing en kleurpresentatie van zwart/wit-
beelden worden besproken.
In hoofdstuk 6 komen de beeldtransformaties aan de orde. Mather
vat het begrip beeldtransformatie ruim op. Naast de klassieke Princi
pal Component en Fourier transformatie rangschikt hij ook elemen
taire wiskundige bewerkingen op twee beelden, zoals optellen en
delen, onder deze noemer. Daarnaast worden transformaties behan
deld die geen wiskundige achtergrond hebben, maar puur geba
seerd zijn op de ervaringen opgedaan met Landsat-beelden, zoals
perpendicular vegetation index. Voorts wordt de multiple discrimi
nant analyse een op training samples gebaseerde principal com
ponent transformatie en de transformatie van de blauw-, groen- en
roodcomponenten van een kleurenbeeld naar de trias tint, verzadi
ging en intensiteit besproken.
Onder de kop filtering wordt in hoofdstuk 7 een aantal filters voor
effening, randversterking en randdetectie behandeld. Met name
komen effening volgens ongewogen gemiddelde, mediaan effening,
de Laplace-operator en de Sobel-operator uitgebreid aan de orde.
Voorts worden filtertechnieken in het frequentiedomein besproken.
Hoofdstuk 8 tenslotte gaat in op de classificatiemethodieken.
Naast de klassieke multispectrale classificatie wordt kort aandacht
besteed aan textuurclassificatie. Zowel de unsupervised als de
supervised multispectrale classificatie komen aan de orde. Er wordt
ingegaan op de keuze van de training samples en de classificatie
nauwkeurigheid.
Mather slaagt erin om de essentie van die onderdelen van de digitale
beeldverwerking, welke van belang zijn voor de verwerking van
satellietbeelden, duidelijk te presenteren zonder de lezer te overstel
pen met wiskundige details. Waar formules onontbeerlijk zijn voor
een goed begrip, worden ze in een allerminst afschrikwekkende
maar veeleer elegante vorm gepresenteerd.
Voor hen die dieper op bepaalde onderdelen van de stof willen in
gaan, vindt een goede verwijzing plaats naar een uitgebreide litera
tuurlijst van ongeveer 300 titels. Hoewel in het boek zelf geen com
puterprogramma's zijn opgenomen, vindt voor hen, die zelf program
matuur willen ontwikkelen, verwijzing plaats naar literatuur met ge
publiceerde FORTRAN-routines. Daar de bewerkingen, hoewel ze
vaak eenvoudig zijn, worden uitgevoerd op grote gegevensbestan
den, wat digitale beelden nu eenmaal zijn, is het noodzaak slim te
programmeren om enige snelheid te verkrijgen. Het boek geeft vele
hints om algoritmen dusdanig in te richten, dat versnelling van het
rekenproces optreedt. Kennis hierover is ook van belang voor de be
oordeling van programmapakketten.
Een zeer te waarderen onderdeel van het boek is het wijzen op de
gevaren van het gedachteloos toepassen van algoritmen. Bij veel
(menu-gestuurde) programmapakketten is het immers letterlijk mo
gelijk om met een druk op de knop allerlei fraai ogende onzin op het
beeldscherm te toveren.
Hoewel de auteur zich beperkt tot de verwerking van satellietbeelden
met name Landsat-beelden en bijvoorbeeld radarbeelden na
genoeg volledig buiten gezichtsveld houdt, is het boek wat de onder
titel aangeeft: An Introduction, een uitstekend geschreven inleiding
en zeker aan te bevelen als ondersteuning bij remote-sensing cur
sussen en als leerboek voor zelfstudie. Het is geschreven op HBO-
niveau. De voor remote sensing van belang zijnde onderdelen van
de digitale beeldverwerking komen aan de orde, maar van volledig
heid is lang geen sprake. Vele goed gekozen voorbeelden en illustra
ties, zowel beelden als grafieken, verduidelijken de tekst. Het boek
wil vooral de basisprincipes verduidelijken. Als naslagwerk voor
degene die reeds ruim kennis heeft genomen van digitale beeldver
werkingstechnieken is het, hoewel voorzien van een index, minder
geschikt.
M. J. P. M. Lemmens
DEUTSCHE GEODATISCHE KOMMISSION
Reihe B, Angewandte Geodasie
Verschenen in de publikatiereeks van de Deutsche geodatische
Kommission bei der Bayerische Akademie der Wissenschaften:
Reihe B, Angewandte Geodasie:
Heft 289, Covariance Propagation for GEM-L2 and GRIM-3 M1P to
TOPEX and ERS-1 Orbits, door J. Klokocnik, C. Reigber, J. Koste-
lecky en H. Muller, ISBN 3-7696-8575-X.
Heft 290, Long range geoid control through the European GPS
traverse, door W. Torge, F. Baëic, H. Denker, J. Doliff en H. G.
Wenzel. ISBN 3-7696-8574-1.
Reihe C, Dissertationen
Heft 343, Modellbildung Berechnungsstrategie und Beurteiling von
Vertikalbewegungen unter Verwendung von Prazisionsnivellements,
door K. Zippelt. ISBN 3-7696-9391-4.
Heft 344, Ocean tides and tectonic plate motions from Lageos, door
J. M. Dow. ISBN 3-7696-9392-2.
Heft 345, Spharische Integralformeln zur Lösung des freien geodati-
schen Randwertprobtems, door W. R. Barth. ISBN 3-7696-9393-0.
Heft 348, Radiometrische Bildverarbeitung bei der Herstellung von
Satelliten Bildkarten, door M. Kahler. ISBN 3-7696-9396-5.
VVL EXCURSIE NAAR DE MEETDIENST VAN DE PROVINCIE
GELDERLAND
Op 8 juni bezochten ruim 80 VVL-leden (een
record) de Meetdienst van de provincie Gelder- aM^^A
land. Een geslaagde excursiedag, niet alleen van-
wege de grote opkomst, maar vooral ook omdat
een goede blik werd geboden in de keuken van de „,-v
Meetdienst. Ze hadden er bij de provincie echt
werk van gemaakt!
488
NGT GEODESIA 89-10
