6. Tenslotte
Geodetisch kennisgebied
Specialistische kennis Gebruikerskennis
Kennisoverlap van
specialisten en
gebruikers
expertsystemen
i digitale beeldverwerkings
patroonherkenning
1 kennisrepresentatie
gegevensstructuren
spraakherkenning
vertaalmachines
schaakcomputers
Geodetisch inzetbaar Overige
Kennisgebied
der kunstmatige intelligentie
Specialistische kennis, die door kunstmatige
intelligentie, dus zonder tussenkomst van
personen bij de gebruiker terecht komt.
Fig. 3. Schematische weergave van het gebruik van Al door de geo
desie om een grotere verspreiding van specialistische kennis te be
werkstelligen.
technieken op een breder terrein inzetbaar zijn,
hetgeen schematisch wordt geïllustreerd in fig. 3;
grotere doorstroomsnelheid in het gegevensverwer
kende proces, waardoor de vloed aan ruimtelijke ge
gevens daadwerkelijk kan worden verwerkt tot infor
matie, de resultaten eerder ter beschikking komen en
de efficiëntie wordt verhoogd.
Al zelf voegt echter geen kennis toe aan een bepaald
vakgebied. De bestaande deskundigheid wordt slechts
geformaliseerd, zodat een computer ermee kan wer
ken4). Hierdoor krijgen leken de beschikking over de ken
nis van experts, maar de beslissingen of adviezen van het
systeem zullen nooit beter kunnen zijn dan die van des
kundigen.
Voor het oplossen van openstaande problemen binnen
een vakgebied hoeft men van Al dan ook geen al te hoge
verwachtingen te koesteren. Wel dwingt het codifice-
ringsproces tot het expliciet maken van intuïtieve kennis.
Hierdoor kunnen inzichten worden verworven, die moge
lijk leiden tot de oplossing van openstaande vraagstuk-
4) Wanneer men overgaat tot het codificeren van kennis, wordt een
veel dieper liggende en gevoeligere kwestie aangeroerd, namelijk
de vraag: Wat is kennis? Dit is een vraag die niet eenvoudig te
beantwoorden is, maar die vermoedelijk wel de grote belangstel
ling van veel wetenschappers verklaart voor de filosofie en met
name dat onderdeel dat zich bezighoudt met de fundamenten van
onze kennis: de wetenschapsleer. Men ziet zich daar voor het pro
bleem gesteld wat de grondslag en de bron van onze kennis is,
kortom waarop ons weten is gebaseerd.
ken binnen het vakgebied. Daarnaast maakt Al gebruik
van hulpmiddelen, die nuttig kunnen zijn bij het oplossen
van bepaalde vakspecifieke problemen.
Veroorzaakt Al geen verenging van de deskundigheid en
nog grotere afhankelijkheid van de machine? Dat kan
men zich bezorgd afvragen. Afgezien van het feit dat we
elk moment van de dag worden geconfronteerd met
machines waarvan we de werking niet begrijpen, lijkt mij
juist het tegenovergestelde het geval. Immers, deskundi
gen zijn duur; zij staan ter beschikking van slechts een
selecte groep. Met Al zal een betere verspreiding van
deskundigheid ontstaan, zoals met de uitvinding van de
boekdrukkunst de kennis ter beschikking kwam van vele
miljoenen mensen.
Het is heel goed voorstelbaar dat Al weerstanden
oproept, gevoed door de vrees dat machines, in de
gedaanten van robots, zich op een goede dag tegen de
mens zullen keren en hem zelfs zullen gaan overheersen,
een geliefkoosd onderwerp van science fiction schrijvers.
De angst voor machines is al oud; immers schreef Goethe
in 1790 al niet: „Das überhandnehmende Maschinen-
wesen qualt und angstigt mich, es walzt sich heran wie
ein Gewitter, langsam, langsam, es wird kommen und
treffen".
Literatuur
1. Barr, A. and E. A. Feigenbaum (uitgevers), The handbook of
Artificial Intelligence. 2 delen, W. Kaufman, Los Altos, USA,
1981.
2. Behr, F. J., M. Sester und K. Ringle, Komponenten von Exper
tensystemen, aufgezeigt am Beispiel eines Expertensystems
zur Unterstützung photogrammetrischer Bauaufnahmen. Bild-
messung und Luftbildwesen, vol. BuL 56, no. 6, p. 217-226,
1988.
3. Charniak, E. and D. McDermott, Introduction to Artificial Intel
ligence. Addison-Wesley Publishing Company, 1985.
Lemmens, M. J. P. M., Digitale beelden in de fotogrammetrie.
NGT Geodesia 1987 no. 12, p. 502-507.
Lemmens, M. J. P. M., Geautomatiseerde koppeling van digitale
ruimtelijke beelden en geografische informatiesystemen. NGT
Geodesia 1989 no. 4, p. 175 -184.
Lillesand, Th. M. and R. W. Kiefer, Remote Sensing and Image
Interpretation, 2e druk, Wiley Sons, 1987.
Makarovic, B., Mondelinge communicatie. 1988.
Marble, D. F. and D. J. Peuquet, Geographic Information
Systems and Remote Sensing. In: Cowell, R. N. (uitgever),
Manual of Remote Sensing, 2e uitgave, American Society of
Photogrammetry, Falls Church, Virginia, 1983.
McKeown, D. M., jr., Knowledge-based aerial photo interpreta
tion. Photogrammetria, vol. 39, p. 91 -123, 1984.
Molenaar, M., Een aanzet tot een geografische informatietheo
rie. NGT Geodesia, 1989 no. 2, p. 58-64.
Raphael, B., Kunstmatige Intelligentie. In: de Informatie Maat
schappij, Natuur Techniek, Maastricht/Brussel, p. 108 -113,
1983.
Rich, E., Artificial Intelligence. McGraw-Hill, New York, 1983.
Roszak, Th., De informatie cultus; computer folklore en de kunst
van het denken. Meulenhoff Informatief, Amsterdam, 1986.
14. Sarjakoski, T., Artificial intelligence in photogrammetry. Photo
grammetria, vol. 42, p. 245-270, 1988.
15. Schans, R. van der, Relationele, netwerk- en hiërarchische da
tabases: wat is het verschil? NGT Geodesia 1989, no. 1, p.
8-17.
16. Schenk, T., Towards expert systems in digital mapping. 41.
Photogrammetrische Woche, Stuttgart, p. 161 - 170, 1987; ook
verschenen als: Auf dem Weg zu Expertensystemen für die digi
tale Kartierung. Bildmessung und Luftbildwesen vol. BuL 56,
no. 2, p. 53-65, 1988.
17. Sterling, L. and E. Shapiro, The Art of PROLOG. The MIT Press,
1986.
18. Swaan Arons, H. de en P. van Lith, Expert systemen. Academie
Service, Den Haag, 1984.
19. Vegt, H. J. W. van der en A. van Voorden, Fotogrammetrische
maatcontrole en vormbepaling van industriële objecten. NGT
Geodesia, 1986, no. 4, p. 127 -133.
20. Voorden, A. van, Fotogrammetrie voor scheepsmetihgen. NGT
Geodesia, 1987, no. 10, p. 394-397.
4.
7.
10.
11.
12.
13.
NGT GEODESIA 89 - 10
475
