DG
GD
fysisch proces een zichtbaar beeld tot stand. De fotogra
fie was de eerste door, de mens ontwikkelde techniek
waarmee permanente afbeeldingen van de wereld kon
den worden gemaakt zonder dat het afbeeldingsproces
via de mentale voorstelling liep. Reproduktieprocessen
(GG) zijn hiermee nauw verwant. Voorbeeld van een WG-
proces: luchtfotografie.
WM
Via hun zintuigen nemen mensen de wereld waar. De in
drukken worden, in een MM-proces, verder verwerkt tot
mentale voorstellingen. WM en MM zijn onverbrekelijk
met elkaar verbonden, maar in verband met de systema
tiek zou WM kunnen worden beschouwd als het geheel
van sensorprocessen zonder de mentale sturing en inter
pretatie daarvan. Een voorbeeld is het „onbevangen"
bekijken van een terrein, zonder dat de waarnemer alles
direct een naam wil geven en zonder dat hij of zij daar nu
een tekening van wil maken.
Processen vanuit D
DW
Vanuit een digitaal model kan een machine direct ingrij
pen in de wereld, zonder dat hier een mens (behalve voor
de druk op de knop misschien) aan te pas komt. Voor
beelden zijn te vinden in de sfeer van computer-aided
manufacturing (CAM), robotica en geautomatiseerd
grondverzet op basis van een digitaal terreinmodel.
Dit is het grafisch weergeven op papier, scherm of andere
drager, van de gegevens en processen in het digitale mo
del. Een voorbeeld is het op een scherm zichtbaar maken
van een via WD en DD verkregen remote sensing-beeld.
DM
Niet zo lang geleden werd in NRC-Handelsblad de vraag
gesteld: „Waarom zegt een computer geen klonk?", dit
naar aanleiding van de mogelijkheid een bestand te laten
verdwijnen in een op het scherm gesymboliseerd vuilnis
vat. Buiten de grafische voorstelling om kan dus ook in
formatie van de machine naar de mens worden overge
dragen, bijvoorbeeld door middel van geluid of druk (geur
ontbreekt nog, meen ik). Een toepassing in de geografi
sche sfeer zou ik niet zo gauw weten, misschien een com
puter die „links" of „ho" roept in een autonavigatie
systeem.
Processen vanuit G
GW
Is er een informatiestroom mogelijk van de grafische
voorstelling naar de wereld, zonder dat die via een mens
of via een computer loopt? Het antwoord is ja, omdat er
in de wereld dieren voorkomen, die reageren op grafische
voorstellingen. Maar of dat ingrijpende gevolgen heeft
voor de wereld, betwijfel ik. Kaartlezende giraffes ben ik
nog niet tegengekomen, maar wie weet (fig. 3).
Dit zijn processen, waarin grafische voorstellingen zon
der menselijke tussenkomst worden omgezet in digitale
modellen. Conversie van een foto of tekening naar een
bestand in rasterformaat is eenvoudig; aan de omzetting
naar een bestand met vectorstructuur moeten zeer com
plexe DD-bewerkingen te pas komen.
GM
Op het moment dat u dit leest, zet u grafische voorstellin
gen om in mentale. U bekijkt een tekst, kaart, tekening of
foto en vormt daar, in een wisselwerking van oogbewe
gingen en MM-processen, voorstellingen in uw hoofd van.
Kaartlezen is daarvan een goed voorbeeld.
Processen vanuit M
MW
Dit is het direct, met de hand (al dan niet gewapend met
gereedschap) ingrijpen door de mens in de wereld, bij
voorbeeld het omhakken van bomen om papier te produ
ceren waarop dit verhaal is afgedrukt. De toepassing van
geografische informatiesystemen moet zijn rechtvaardi
ging kunnen vinden in een erop volgend verantwoord
handelen in de wereld [3].
-««O
Schaamt uvermaande de heer. „Ge
zijt met uw onbezonnenheid wél aan het
rechte adres! Ge moogt nu wel
weten, dat ik Mijnheer Puntjes ben
I. Puntjes, oud-hoofd ener school, en ik
duld geen scherts! Ik zal uw grofheid
nog voor cén keer door de vingers zien, maar bij herhaling geef
ik een briefje voor uwe ouders mee en dan zal strafwerk volgen!
En nu aan uw werk!"
„Ach wat hè!" mompelde Kobus Kras nog maar na nog
een laatste blik op Wolle Klaver met zijn verfkwast en op de
strenge, onverwacht-verschcnen hoofdonderwijzer, maakte hij
zich slinks uit de voeten.
Wolle bleef daar bij zijn tuinhekje dus alleen achter met Mijn
heer I. Puntjes, en tot zijn grote verrassing wandelde ook deze
het tuintje binnen alsof dit de gewoonste zaak van de wereld
was. „Ge kunt u gewoon aan uw eigen taak wijden, vrind", sprak
hij daarbij. „Ik heb hier enige belangrijke werkzaamheden te
verrichten ten dienste van de wetenschap, en ik wens daarbij
niet door onrustig gedrag of door ongepaste nieuwsgierigheid
gestoord te worden!"
„Ja maaru staat midden in mijn bonen-bed!" zei Wolle
ongerust. „Ik begrijp niet wat dat hier voor een gedoe is! Eerst
kwam die vreemde Makelaar Kras, en nu komt u weer! Het lykt
wel of ik geen baas in eigen huis ben! Wat wilt u hier?"
„Indien ge goed oplet en u ordelijk gedraagt wil ik u wel in
lichten, vent," zei de hoofdonderwijzer. „Ge lijkt me een
sclianderc, oppassende knaap. Ziehier!" en bij begon in Wolle'a
bonen-bed zijn bagage uit te pakken. „Hier heb ik enkele meet
werktuigen en een verre-kijker, vervolgens heb ik hier een
maatlint en een aantal aardig-gekleurde paaltjes. Wat ik mij
nu ten doel stel is het vinden van de meridiaan. Dat is duidelijk,
nietwaar?"
„Het vinden van dede me-ri-di-aan?" herhaalde Wolle
Klaver. „Waarvoor?"
„Een heldere vraag!" riep Mijnheer I. Puntjes uit, terwijl hij
één van zijn paaltjes stevig in de grond plantte. „Bij het raad
plegen van de atlas voor de lagere scholen ge weet wel, die
bekende atlas van Weetsma en Fluksius, zevenendertigste druk
ik zeg; bij het raadplegen dezer atlas bespeurde ik, dat de
meridiaan zich nauwkeurig hiér moet bevinden. En om nu eens
na te gaan of deze atlas inderdaad een nauwkeurig en betrouw
baar leermiddel is, besloot ik om hem met enige meetkundige
gereedschappen na te meten. Vandaar myn komst. Nu zal alles
u wel duidelyk zijn, nietwaar?"
Maar Wolle Klaver begreep er niets van. Hij zag alleen maar,
dat Mijnheer I. Puntjes allerlei paaltjes sloeg in zijn bonen-bed
cn ingewikkelde dingen deed met vreemde instrumenten, en
vervolgens óók paaltjes begon te slaan bij de verderop ge
legen heg.
Fig. 3. Wat gebeurt er wanneer giraffes kaartlezen? Uit: Wolle klaver en de geheimzinnige
meridiaan.
MD
Een mens kan veranderingen aan
brengen in het digitale model, bij
voorbeeld door een of meer toetsen
in te drukken of een muis over een
tablet te bewegen. Hier neemt een
mens het initiatief. Het omgekeerde
blijkt ook mogelijk, namelijk dat een
machine met daarin een digitaal
model een mens met daarin mentale
voorstellingen waarneemt en op ba
sis van zijn bevindingen het digitale
model verandert, gevolgd door een
actie van het type DM. Een voor
beeld van een MD-proces uit de geo
detische praktijk is het intoetsen van
meetcijfers; in de ziekenhuiswereld
kan het de bewaking van een patiënt
zijn.
MG
Hier worden met de hand grafische
voorstellingen gemaakt, beelden uit
het geheugen of vrije scheppingen.
NGT GEODESIA 90 - 3 123
