3. De basissystemen en basisprocessen in die
systemen
want is met allerlei computer-aided-design activiteiten.
Op een zeker abstractieniveau kunnen GIS- en CAD-
gegevensbanken zelfs als één geheel worden be
schouwd, evenals analyse-activiteiten en ontwerpactivi
teiten. Deze stelling zal ik hier kortheidshalve niet verde
digen, maar ik bouw er wel op voort bij de verdere be
schouwingen, namelijk door geen onderscheid meer aan
te brengen tussen deze systemen en activiteiten. Zowel
beschrijving en analyse, als ontwerp en realisatie passen
in het nieuwe model.
In het schema van fig. 1 is een viertal „verdiepingen" te
onderscheiden:
1. aarde;
2. GIS- en CAD-gegevensbanken;
3. grafische voorstellingen (kaarten) en ontwerpteke
ningen:
4. mentale voorstellingen.
Op elk van deze „verdiepingen" en ook ertussen spelen
zich processen af, die de relatie leggen tussen de als gro
te cirkels afgebeelde gegevensverzamelingen. Elke „ver
dieping" is nu als het ware op te vatten als een apart
systeem, dat een eigen bestaan heeft, maar ook betrek
kingen onderhoudt met andere systemen. In deze zin
kunnen we dan een viertal systemen onderscheiden, die
ik basissystemen zal noemen:
W wereld, aarde;
D digitale modellen;
G grafische voorstellingen;
M mentale voorstellingen.
De basissystemen D, G en M kunnen in het vervolg het
beste worden gezien als het geheel van alle digitale, gra
fische of mentale voorstellingen die betrekking kunnen
hebben op een bepaald deel van de wereld W. Dit is ver
gelijkbaar met een „gedistribueerde gegevensbank"
waarin allerlei gegevens liggen opgeslagen in door een
netwerk verbonden machines. Delen van deze systemen,
bijvoorbeeld een digitaal terreinmodel van Wageningen
of de mentale voorstelling die de auteur van dit artikel
heeft van Wageningen, zouden kunnen worden aange
geven met onderkast-letters (d, m), eventueel voorzien
van extra indices om verschillende deelsystemen uit el
kaar te houden. Voor de in de inleiding genoemde toe
passing is dit echter niet nodig.
De basissystemen worden opgevat als dynamisch, dat wil
zeggen dat zich binnen die systemen processen kunnen
afspelen. Deze worden aangeduid met de letterparen
WW, DD, GG en MM. DD is dus een proces binnen het
digitale systeem D (een intern proces). Processen tussen
de basissystemen onderling zijn aan te duiden met letter
paren waarvan de eerste letter overeenkomt met het
systeem van „vertrek" en de tweede met het systeem
van „aankomst", bijvoorbeeld WM: een proces van de
wereld naar het systeem van mentale voorstellingen. Ik
noem deze twee-letter-processen, ook de interne, basis
processen omdat er ingewikkelder processen uit zijn
samen te stellen. Alle basisprocessen zijn ordelijk weer te
geven in matrixvorm of in een diagram, en zeer eenvou
dig te onthouden (zie diagram in tig. 2). Het model 'is een
voudiger en meer omvattend dan het oudere schema van
tig. 1, maar hopelijk daarbij niet te abstract.
De basissystemen worden hier zodanig breed gedefi
nieerd, dat niet alleen geografische informatieverwer
kingsprocessen ermee kunnen worden beschreven, maar
eveneens zaken als beeldende kunst en werktuigbouw.
NGT GEODESIA 90 - 3
Dit hangt samen met de toepassing voor het eerder ge
noemde onderzoek. „Aarde" is bijvoorbeeld vervangen
door „wereld", niet alleen omdat de beginletter het ook
goed doet in Engelse en Duitse publikaties, maar vooral
omdat we dan niet steeds aan het terrein hoeven te
denken. We kunnen zo al het stoffelijke wat ons als mens
omringt, in de beschouwingen meenemen.
In het volgende worden de vier basissystemen W, D, G en
M nader omschreven, met direct daarbij de basisproces
sen die zich binnen die systemen afspelen. Een drietal
van die basisprocessen was al te vinden in het schema
van tig. 1ze hebben echter een ietwat andere interpreta
tie gekregen als gevolg van het denken in dynamische
systemen in plaats van gegevensverzamelingen. Ook is
er nog een basisproces, in W, toegevoegd.
Dat ik de basissystemen en hun interne processen als
één geheel behandel, hangt samen met mijn opvatting
dat we informatiesystemen moeten zien als middelen om
toestanden en processen na te bootsen, als simulatie
modellen dus, en niet als statische gegevensverzamelin
gen die alleen maar behoeven te worden geraadpleegd.
W de wereld en haar basisprocessen WW
W is de wereld, die zorgt voor ons brood. Het is de stoffe
lijke werkelijkheid, waarin wij als mensen leven. Een
mens is deel van de aarde, maar voor de systematiek
worden de mentale voorstellingen M en de door of door
toedoen van de mens gecreëerde systemen D en G hier
van los gezien. Binnen de wereld spelen zich voortdurend
veranderingsprocessen WW af. Deze kunnen van natuur
lijke aard zijn of door mensen zijn teweeggebracht, bij
voorbeeld erosie als gevolg van ontbossing. In het laatste
geval wordt het ingrijpen zelf niet tot WW gerekend, maar
tot de processen tussen basissystemen (MW of DW, mis
schien GW). Sociaal-ruimtelijke processen zoals die in de
sociale geografie worden bestudeerd, kunnen waar
schijnlijk het beste worden ondergebracht bij WW, hoe
wel het in feite MW-processen zijn. Op deze manier is on
derzoek van deze processen en het op grond daarvan in
grijpen door een overheid goed te beschrijven. De in
hoofdstuk 6 beschreven „Droste-effecten" maken dit
soort kunstgrepen vaak onvermijdelijk: waterdichte
systeemgrenzen zijn niet te definiëren (gelukkig maar).
121
INDRUK.
KÉN
ZIEN
GRAFISCHE
iNTEqRAriE
'plSPLAV-
INTERACTIEF
analyseren
interactief
ONTWERStbl
MENTALE
VOOR.STEIIINGIW
ZIEN
GRAFISCHE
VOORSTE LUNCEN
KAARTEN)
ONTWERP
TEKENINGEN
'f/V£R8Avt
WEER-uEvEtJ
weeRsevenJ
6EVER*.
f-pRITM/j^
pimAy.
FILE'S
FILES
DATABASES
NUMERIEKE
INTECRAriF
'"""SéT
UecevemJ
meten opslaakJ
AARDE
?REiN
f CAD-
I DATA 6 AS ES
■J J
R.EALISER.EN
Fig. 1. Een schema voor het geografisch gegevensverwerkings
proces, waarin nog onderscheid wordt gemaakt tussen GIS- en CAD-
gegevensbanken en tussen analyse- en ontwerpprocessen.
