J
\2 S
Rondheidsbepaling van een
onderzeebootsectie
Inleiding
Proefobject en meetmethoden voor rondheids-
bepaling
H
zijn overleden, raakt de kennis omtrent uitvinder, doel en
gebruik verloren, tenzij het een en ander goed gedocu
menteerd is vastgelegd. Is dat niet het geval, dan blijven
we met „onbekende" instrumenten zitten. Zo zijn er in de
Collectie van Geodesie nog steeds enige objecten waar
van niet bekend is wat de benaming is en waarvoor en
hoe ze moesten worden gebruikt!
Literatuur
1. Artikelenserie Nederlands FabrikaatNGT Geodesia 1985, p.
48 - 50, 136 - 141171 - 174 en 202 - 205. Voor de kleine spiegel-
sextant van Laporte: p. 173 en 174.
Een onderzeeboot staat bloot aan grote druk en druk
verschillen. Om die grote druk te kunnen weerstaan, is de
boot cylindrisch van vorm met afgeplatte uiteinden. Een
perfecte cylindervorm of rondheid kan bij de bouw niet
worden gerealiseerd. Bij de fabricage moet echter wel
aan bepaalde rondheidseisen worden voldaan. Om na te
gaan of de fotogrammetrische meettechniek kan worden
toegepast om een gebouwde onderzeebootsectie op
rondheid te testen, is een proefmeting uitgevoerd bij de
Rotterdamse Droogdok Maatschappij (RDM). Voor het
verwerken van de bij de TU Delft uitgevoerde fotogram
metrische metingen is gebruik gemaakt van het bundel-
vereffeningsprogramma Bingo.
De proefmeting valt binnen het kader van de scriptie van
de studenten P. Kweekei en G. H. Nijenhuis [2], die hun
studie bij het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM)
hebben afgerond met één jaar studie bij de TU Delft. De
studenten hebben voor hun scriptie een prijs ontvangen
van de Nederlandse Vereniging voor Scheepsbouw-
kunde.
Allereerst wordt een beschrijving gegeven van het ge
meten proefobject op de RDM-werf. Vervolgens wordt
een kort overzicht gegeven van de verschillende meet
methodieken die voor de rondheidscontrole kunnen wor
den toegepast. Daarna wordt de uitgevoerde proefmeting
bij de RDM behandeld. Deze proefmeting omvat de
volgende onderdelen:
gebruiksmogelijkheden van het programmapakket
Bingo;
verkenningsberekening voor de meetopzet;
signalisering;
objectfotografie;
fotogrammetrische meting;
coördinaatberekening van objectpunten;
berekening van rondheidsafwijkingen.
164
2. Brief d.d. 22 mei 1985 als onmiddellijke reactie op het artikel in
het meinummer.
3. Bibliotheek Faculteit der Geodesie, Delft, nummer DA 188.
4. Kerkwijk, G. A. van, Geodesie voor de kadetten van alle wape
nen. Vierde druk, p. 65-68. Breda 1860.
Het instrument wordt ook in de andere drukken beschreven.
5. Voor de werking van de sextant wordt verwezen naar bestaande
leerboeken der landmeetkunde.
6. Enige exemplaren zijn te zien in Cambridge in het Whipple
Museum of the History of Science. Catalogue 1, Surveying, no.
29 en 30.
Bennett, J. A., The divided circle, p. 154, de tekst bij ill. 164.
London, 1987.
Rondheidsafwijkingen van het proefobject zijn tevens
bepaald door toepassing van de door de RDM gehan
teerde methode voor rondheidsbepaling. De resultaten
van deze meting worden vergeleken met de uitkomsten
van de fotogrammetrie. Het artikel wordt besloten met
conclusies en aanbevelingen.
Het proefobject bestaat uit een metalen kegelsectie (fig.
1). De sectie is rechtop gezet en staat op houten blokken
in een fabriekshal. Ter plaatse van de spanten moet de
sectie op rondheid worden gecontroleerd. De rondheid
moet worden afgeleid uit metingen die per spant zijn ver-
H.S.
spant 1 K
spant 3
spant
6 m
Fig. 1. Kegelvormige onderzeebootsectie met gesignaliseerde
spantpunten en opnameposities in spant 3 (x).
H.S. hartlijn.
NGT GEODESIA 90 - 4
door A. van Voorden, M.Sc., Werkeenheid Fotogrammetrie en Remote Sensing van de
Faculteit der Geodesie van de TU Delft.
SUMMARY
Determination of the circular shape of a submarine section
Showing a ship-building company that photogrammetry can replace traditional measuring methods for
quality control, a test measurement has been carried out on a conical submarine section with a height of
3 m and a diameter of 6 m. The required object point coordinate precision should be better than 1 mm.
To obtain this, photogrammetric network design and camera calibration with the bundle program package
BINGO is described as well as the advantages of the use of retro targets and the comparison of results
between the photogrammetric method with those of the ship-building company.
