Apeldoorn 1 10 OOO, al in 1762
Conclusies
Inleiding
Wie was Willem Leenen?
het gedurende enige tijd in de dagelijkse gemeentelijke
milieubeleidspraktijk wordt getest. Een aantal gemeenten
dat het prototype heeft gezien, toont hiervoor al interesse.
Het doel van het onderzoeksproject was de bruikbaarheid
van de aanwezige milieu-informatie te verbeteren, onder
steund door het idee dat dit zou kunnen leiden tot een
efficiënter, geïntegreerd milieubeleid. Het doel is bereikt.
Registratieve milieu-informatiesystemen met een functio
naliteit die vergelijkbaar is met de resultaten uit de eerste
twee fasen van het onderzoek, worden momenteel ont
wikkeld. Hoewel het prototype is gebouwd voor een niet-
bestaande gemeente, gebruikmakend van geschatte
waarden uit het „groene boekje", toont het duidelijk hoe
geautomatiseerde bestanden die gedigitaliseerde topo
grafie, vastgoedinformatie en milieu-informatie bevatten,
kunnen worden gebruikt om het milieubeleid te onder
steunen.
De Franse inval in Staats-Vlaanderen in april 1747 werd
de naaste aanleiding tot verheffing van Prins Willem
Karei Hendrik Friso van Oranje tot stadhouder in alle
zeven gewesten van de Republiek der Verenigde Neder
landen. In Gelderland was de prins al stadhouder sinds
1722, zij het met beperkte bevoegdheden. Stadhouder
Willem IV werd als kapitein- en admiraal-generaal ook de
hoogste militaire gezagsdrager in de republiek. De uit
breiding van de macht van de stadhouder verliep in
Gelderland niet geruisloos en aan de sinds 1746 in
Arnhem wonende provinciale landmeter Willem Leenen
zullen de troebelen in 1747 en 1748 niet onopgemerkt zijn
voorbijgegaan.
Tot Prins Willems persoonlijke bezittingen in Gelderland
behoorde Het Loo bij Apeldoorn, dat door zijn voorganger
Willem III in 1684 was aangekocht en door deze in de
jaren daarna geleidelijk tot een koninklijk domein was uit
gebouwd. Als welkomstgeschenk boden de Staten van
Gelderland de nieuwe stadhouder Willem IV in januari
1748 het heerlijke recht van hoge en lage rechtspraak op
en rond Het Loo aan, een recht dat ook Willem lil van
1695 tot zijn dood in 1702 had uitgeoefend, maar dat in
1702 weer aan de Staten was teruggevallen.
Willem IV wist van kaarten [1 en zo stelde hij voor dat van
zijn nieuwe rechtsgebied een kaart zou worden gemaakt,
waarop de Staten Willem Leenen daartoe opdracht ver
strekten; er zouden twee exemplaren worden gemaakt:
NGT GEODESIA 90 - 6
Literatuur
DeMarco, T., Structured Analysis and Systems Specification. Your-
don inc. New York 1978.
Kathmann, R. M., W. A. H. Thissen, V. V. M. M. Ampt-Riksen, J.
Brinksma, Informatievoorziening ten behoeve van milieubeleid,
een oriënterend onderzoek in de provincie Utrecht. Publikatie-
reeks Milieubeheer. SDU, Den Haag 1987.
McMenamin, M., J. F. Palmer, Essential Systems Analysis. Yourdon
press (Prentice Hall) 1984.
Neuerburg, E. N., P. Vertaille, Schets van het Nederlands Milieu-
hygiënerecht. Samsom/Vuga, Den Haag 1985.
Slagmaat, M. J. M. van, Deelrapport project REMIS, analyse van een
aantal milieuwetten betreffende de taken voor lokale overheden.
Delft University of Technology, Delft 1988.
Slagmaat, M. J. M. van, A. A. van der Veen, Tweede deelrapport
project REMIS, verslag empirisch onderzoek REMIS. Delft Uni
versity of Technology, Delft 1989.
Slagmaat, M. J. M. van, A. A. van der Veen, De bouw van een proto
type voor een beslissingsondersteunend milieu-informatiesys
teem voor gemeenten. Delft University of Technology, Delft. In
press.
VNG, Bedrijven en Milieuzonering. Uitgeverij van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten, Den Haag 1986.
Winsemius, P., Gast in eigen huis: beschouwingen over milieumana
gement. Samsom H.D. Tjeenk Willink, Alphen aan de Rijn 1987.
één voor de stadhouder en één voor het Hof van Gelder
land in Arnhem.
Uit liefhebberij heb ik een historisch en inhoudelijk onder
zoek gedaan naar deze kaart en daarover gepubliceerd
[2], vooral omdat één exemplaar thans deel uitmaakt van
de drukbezochte permanente expositie van Rijksmuseum
Paleis Het Loo in Apeldoorn. De belangrijkste beweeg
reden om gehoor te geven aan het verzoek van de redac
tie om dit artikel te schrijven, is wel dat de entree van het
gebouw van de hoofddirectie van het Kadaster en de
Openbare Registers aan de Waltersingel te Apeldoorn tot
voor enige tijd werd gesierd door een fotografische ver
kleining van de kaart en dat die daar jarenlang de aan
dacht van veel collega's moet hebben getrokken. De
reproduktie was een geschenk vanwege het Apeldoornse
College van Burgemeester en Wethouders, dat in oktober
1980 door de directieraad van het Kadaster een warm
onthaal werd bereid. De mid-18e-eeuwse kaart is de oud
ste waarop de tegenwoordige gemeente, bij benadering
binnen haar huidige grenzen, gedetailleerd is afgebeeld.
Vóór hij in 1745 Isaac van den Heuvel opvolgde als
provinciaal- of ordinaris-landmeter in Gelderland [3], was
Willem Leenen ingenieur bij het Staatse leger en in garni
zoen te Zutphen. In 1738 was hij daar als pas aangesteld
extra-ordinaris-ingenieur gekomen [4], Voordien was hij
263
door prof. dr. ir. L. Aardoom, Hoog-Soeren.
SUMMARY
Apeldoorn 1:10 000, as early as 1762
When Prince Willem IV of Orange became stadtholder of the Republic of the United Provinces he was
presented the jurisdiction around his Loo estate by the States of Gelderland in 1748. The States' surveyor
Willem Leenen was ordered to map the area having an extent approaching that of the nowadays community
of Apeldoorn. The history is outlined and the properties of the map; the two original manuscript copies of
which still exist, are described.
