van 0,6 mm doorsnede. Johann laat zien hoe een lens er
na het slijpen uitziet en tovert een mooi exemplaar uit zijn
jaszak, maar die lens is nog lang niet klaar en moet nog
veel bewerkingen ondergaan.
Een van de belangrijkste bewerkingen die een lens na het
slijpen nog ondergaat, is het coaten of ontspiegelen. Jo
hann Unterkreuter wijst ons de machine waarmee dit ge
beurt. Om drie redenen is de machine belangrijk:
het ontspiegelen gaat reflectie en verstrooiing tegen;
de prijs is 100 000 gulden;
er zit een leuk verhaal aan vast.
Het is het ware verhaal van de uitvinding van de coating,
het systeem waarmee wordt bereikt dat het reflecterend
vermogen van spiegelende vlakken bijna 100% kan be
dragen en bij optische systemen een beter beeldcontrast
wordt bereikt.
Een zekere F. Turner, Amerikaans afgestudeerd fysicus,
zou dit systeem hebben uitgevonden en meldde dit bij
professor Weidert, bij wie hij was afgestudeerd. De pro
fessor was hiermee danig in zijn schik, want uiteraard
straalde er van de belangrijkheid van deze uitvinding ook
wat op hem af, nietwaar?
Het toeval wilde dat er in die tijd (1937) in Berlijn een tech
nisch congres plaatsvond, waar professor Weidert mel
ding maakte van de gewichtige ontdekking van Turner.
Evenwel was op dat congres ook Gerhard Hansen aan
wezig, werkzaam bij de firma Carl Zeiss; deze stond op,
vroeg het woord en deelde mee dat zijn firma reeds in
1935 dezelfde ontdekking had gedaan en daarop een
geheim patent had aangevraagd.
,,Uit mijn hoofd gezegd zou het patent nummer DRP
685767 moeten zijn, maar 'genau' weet ik het niet.
zei Johann; hij bleek toch het juiste nummer in zijn hoofd
te hebben. De uitvinding was van Alexander Smakula en
werd gebruikt voor de lenzen van de U-boot telescopen,
wat natuurlijk wel geheim was in die tijd.
„Bijna niemand weet de ware geschiedenis van de coa
ting of 'vergutungs'techniek", zegt Johann, maar ik heb
hem beloofd dat daar spoedig verandering in zou worden
gebracht, hetgeen bij deze mag zijn geschied.
Bloed en zwarte verf
Van de diverse andere, geheel of gedeeltelijk handmatige
bewerkingen van de lenzen die we zagen plaatsvinden, is
mij als opmerkelijk gebeuren bijgebleven de bewerking
die Jackieren" wordt genoemd. Deze bestaat uit het aan
brengen van een zwarte laag lak op de zijkanten om licht-
'jm
De theodolietbouwer; geen lopende band-werk, het wordt zijn in
strument.
.Doorgaande waterpassing Matterhorn met de Wild NA2000".
verlies en valse reflectie tegen te gaan. Een als chirurg
geklede medewerker, compleet met doktersmuts en
mondmasker, met in zijn hand een fijn spuitinstrumentje
verrichtte deze handeling. Het enige verschil met een
echte arts waren de sporen van zijn arbeid: op de groene
uitmonstering was geen bloed, maar zwarte verf getuige
van de aard van zijn werk.
Individuele instrumentenbouwers
Zijn de voorgaande handelingen vrijwel alle opzichzelf
staand en onafhankelijk van elkaar uitvoerbaar, de laat
ste fase ligt geheel in één hand. Eén man zet alle zorg
vuldig vervaardigde onderdelen keurig op de juiste plaats
in de theodolietkast waar het verhaal mee begon. Hij is
uiteindelijk de man die de theodoliet bouwt met de
bouwstenen welke door anderen zijn vervaardigd. Het
wordt ook echt zijn instrument; het registratienummer
wordt op zijn lijst gezet, zodat altijd kan worden terugge
vonden wie de bouwer (of eigenlijk de in-elkaar-zetter) is.
Het spreekt vanzelf dat het instrument de deur niet uit
gaat voordat een uitgebreide controle op alle onderdelen
heeft plaatsgevonden en correcties zijn toegepast. De
theodoliet wandelt van tafel naar tafel om een aantal tests
te ondergaan, waaronder een justering, een temperatuur-
test en een vibratietest. Door verbetering van de techni
sche middelen kan elke afwijking in het instrument vrijwel
tot nul worden gereduceerd en daarvan mochten wij op
meerdere afdelingen getuige zijn. Onwaarschijnlijk kleine
bijstellingsmogelijkheden staan er borg voor dat een
hoogwaardig eindprodukt wordt afgeleverd. En daar is
Wild (pardon, Leica) dan ook erg trots op.
446
NGT GEODESIA 90 - 10
