berichten
510
T.m. december 1990
Tentoonstelling „Landmeetinstrumenten uit 1600". Zie be
richt op deze pagina.
13 november 1990
NGL-rayonbijeenkomst te Apeldoorn. Spreker: ir. J. Denekamp.
Onderwerp: ,,De Rijksdriehoeksmeting in Costa Rica". Zie be
richt op p. 449 van het oktobernummer.
21 november 1990
Bijeenkomst NVG over het laatste FIG-congres in de „Poort van
Kleef" te Utrecht. Bericht wordt toegezonden aan NVG-leden.
Inlichtingen: ir. H. Velsink, tel. 055 - 285208.
22 november 1990
Jaarvergadering VVL en excursie naar Inpark Leidschendam.
27 - 28 november 1990
SPOT-conferentie 1990 in het Nederlands Congresgebouw,
Churchillplein 10, 's-Gravenhage. Inlichtingen: ing. W. J. Noord
zij, tel. 05274 - 8255.
27 november - 1 december 1990
Lustrum-viering Landmeetkundig Gezelschap Snellius. Zie p.
450 en 451 van het oktobernummer.
6 december 1990
Studiedag NVK „Standaardisatie" in de Aula van de TU Delft.
Inlichtingen: dr. M. J. Kraak, tel. 015-782684.
7 december 1990
Inaugurele rede prof. dr. ir. P. J. G. Teunissen om 15.00 uur in
de Aula van de TU Delft.
13 december 1990
Studiedag NVK Werkgroep Onderzoek en Onderwijs „Met het
oog op morgen" te Utrecht. Inlichtingen: R. T. de Wijs, tel.
030-715631.
18-20 december 1990
Hydro 90, symposium van de Hydrographic Society. Universiteit
van Southampton. Zie bericht op p. 276 van het juninummer.
2 - 5 april 1991
Tweede EGIS-conferentie te Brussel. Inlichtingen: EGIS-bureau,
tel. 030 - 540604.
GPS-BOEK
Er is nog een beperkt aantal exemplaren voorradig van het cursus
boek .Navigatie en Geodetische Puntsbepaiing met het Global
Positioning System" (zie NGT Geodesia no. 9 1989, p. 414).
Het boek kan worden besteld door f 67,50 over te maken op postgiro
5957271 t.n.v. G. J. Husti, Thijsseweg 11, Delft.
AUTOMATISERING BIJ GEMEENTE EMMEN
De Dienst Gemeentewerken en Grondbedrijf van Emmen heeft op 12
september 1990 de officiële doop gehad van de eerste basiskaart die
in eigen huis per computer is gemaakt. Burgemeester A. H. A.
Lensen gaf daartoe, in het bijzijn van een aantal genodigden, met
een druk op de knop opdracht aan de computer. Binnen enkele
minuten rolde vervolgens een actuele kaart met de laatste topogra
fische en kadastrale gegevens van de dorpskom van Weerdinge uit
de tekenautomaat.
De gemeente Emmen heeft sinds het begin van dit jaar de
technische faciliteiten en kennis in huis om per computer kaarten te
vervaardigen op het IGOS-systeem. Behalve grotere gebruiks- en
beheermogelijkheden levert dat vooral ook tijdwinst op: waar
tekenaars tot voor kort nog soms weken moesten werken aan een
kaart, is het nu mogelijk om binnen enkele minuten volledig actuele
kaarten te vervaardigen, eventueel voorzien van allerlei administra
tieve gegevens over bijvoorbeeld eigendomssituaties of het
onderhoud van de wegen, gebouwen en openbare werken.
De Dienst Gemeentewerken en Grondbedrijf zal het systeem
gebruiken voor onder andere de bedrijfsvoering van het grondbedrijf
en openbare werken, de informatievoorziening aan bestuur en
management en voor de dienstverlening aan burgers en bedrijven.
De Dienst is al enige jaren bezig zich te oriënteren op de mogelijk
heden van een digitale basiskaart voor Emmen. Begin dit jaar is de
keuze gemaakt voor HCS-Computer Graphics uit Utrecht en KV
Van Alphen uit Woerden.
De apart hiervoor opgeleide medewerkers zijn nu bezig de enorme
berg kadastrale en topografische gegevens in het computerbestand
te brengen. Dat doen ze op basis van de digitale gegevens van
luchtfoto's en de zogenaamde Grootschalige Basiskaart van
Nederland (GBKN).
Momenteel onderzoekt Emmen ook hoe de beheer- en onderhoud-
programma's voor wegen, gebouwen, openbaar groen en rioleringen
de Dienst heeft deze al geautomatiseerd het beste aan IGOS
kunnen worden gekoppeld. Hierdoor zou straks bijvoorbeeld ook het
onderhoud van wegen en andere eigendommen „in kaart" kunnen
worden gebracht.
IGOS betekent voor de Dienst Gemeentewerken van Emmen een
flinke stap voorwaarts in het automatiseren van de kartografie en in
het beheer en onderhoud van openbare werken. De gemeente heeft
dan ook hoge verwachtingen van dit systeem, dat zichzelf kosten
1,4 miljoen gulden binnen acht jaar zal hebben terugverdiend.
Informatie: P. Zuijdendorp, hoofd afdeling Landmeten en Kartografie
van de Dienst Gemeentewerken en Grondbedrijf Emmen, telefoon
05910-85294.
„LANDMEETINSTRUMENTEN UIT 1600"
IN EISINGA PLANETARIUM
Sinds de Week van de Geodesie is in het Eisinga Planetarium te
Franeker een expositie te zien van oude landmeetkundige instru
menten. Conservator H. Nieuwenhuis geeft de volgende toelichting:
De winkelhaak die we aantreffen in de gereedschapskist van de
timmerman, is wel bekend. Zo'n vijftig jaar geleden nog van hard
hout, nu meestal van metaal. Hij heeft een L-vorm en bestaat uit twee
precies haaks op elkaar staande, smalle latten die een hoek van 90
graden aangeven. Maar zegt het woord „winkelkruis" u iets? Ik denk
het niet. Het Winkelkruis is een in Nederland uitgevonden hoekmeet-
instrument. Het dateert uit de tweede helft van de 16e eeuw en werd
in het buitenland ook wel „de Hollandse Cirkel" genoemd.
De eerste beschrijvingen van dit instrument vinden we in de boeken
van Johan Sems en Jan Pietersz. Dou, in „Practijck des Lant-
meters", uitgegeven in 1600. Daaruit blijkt dat het Winkelkruis een
landmeetinstrument was. Uit de historie weten we dat het gedurende
200 jaar het meest belangrijke instrument op het gebied van land
meten is geweest. De eerste exemplaren waren een vierkante of
ronde messing plaat van ongeveer 15 tot 20 cm doorsnede, met
daarin gegraveerd een cirkel van 360 graden. Vandaar dat men over
onze grenzen de naam Hollandse Cirkel gebruikte.
Op de plaat, strak buiten de cirkel, waren vier dunne pennen of zgn.
vizierspleten aangebracht. Die stonden zo tegenover elkaar, dat ze
samen vier hoeken van 90 graden vormden. Verder hadden zij een
wijzer, sommigen met een vizier en later werden ze ook uitgerust met
een afneembaar kompas. Het Winkelkruis werd horizontaal op een
statief geplaatst om landmetingen te kunnen verrichten. Eigenlijk
was het een vrij eenvoudig instrument, waar er helaas maar enkele
van bewaard gebleven zijn. Het was naar verhouding een goedkoop
instrument, dus zal het wanneer het gebreken vertoonde, gewoon
zijn weggegooid en door een nieuw vervangen. Dat is er waarschijn
lijk de reden van, dat er maar weinig gave exemplaren bekend zijn.
In het Eisinga Planetarium kunt u zo'n Winkelkruis bekijken. Het is
een heel bijzonder exemplaar met een grondplaat van 17 cm in het
NGT GEODESIA 90-11
