Kwaliteitszorg bij het Kadaster
door ir. L. A. Koen, directeur van het Kadaster en de Openbare Registers in de provincie
Flevoland, tevens projectleider Kwaliteitszorg.
SUMMARY
Quality control at the Dutch Cadastral Service
Since its foundation the Dutch Cadastral Service is familiar with quality control in an implicit manner,
especially with regard to reliability of cadastral products and processes,
Due to current company policy of a more market-oriented and cost effective approach the Cadastre needs
a well defined system of integrated quality control. Based on ISO 9000 standards instruments are being
developed for better recognition of problems in quality control in order to improve the whole organization.
For this reason a special project in this field is started.
Inleiding
In de loop van zijn lange geschiedenis heeft het Nederlandse
Kadaster veelal in de politieke luwte geopereerd. Ook maatschappe
lijk is relatief weinig gediscussieerd over de opzet en werking van het
Kadaster. De aanwezigheid van een goed werkend kadastersysteem
is in ons land steeds als een vanzelfsprekendheid ervaren.
De maatschappelijke betekenis van het instituut kadaster kan echter
nauwelijks worden overschat. Ervaringen in ontwikkelingslanden,
maar ook recente ervaringen in Oost-Europa maken eens te meer
duidelijk dat het ontbreken van een betrouwbaar kadaster kan leiden
tot grote problemen bij grondoverdracht, hypotheekverstrekking,
belastingheffing en bij vele andere activiteiten van het openbaar
bestuur waarbij vastgoed is betrokken. Een modern en dus multi
functioneel kadaster kan de vele functies alleen goed vervullen,
wanneer het voldoet aan bepaalde kwaliteitseisen. Met name het
aspect betrouwbaarheid is hierbij van essentiële betekenis.
De Dienst van het Kadaster en de Openbare Registers heeft een
lange traditie waar het gaat om het besteden van zorg aan de kwali
teit van zijn produkten en processen. Men zou zelfs de vraag kunnen
stellen of het wel nodig is uitgebreid en expliciet aandacht te schen
ken aan kwaliteitszorg bij het Kadaster. Kwaliteitszorg is immers
volledig geïntegreerd in de Dienst. Van oudsher is het kadastrale
werk in alle sectoren van de Dienst gekenmerkt geweest door zorg
vuldigheid en systematiek. Het voldoet daarmee aan een van de
meest bondige omschrijvingen van kwaliteitszorg, namelijk „geor
ganiseerde zorgvuldigheid van werken" [1],
Ook wanneer men kijkt naar het virtuele hoofdprodukt van het
Kadaster, de rechtszekerheid bij het maatschappelijk verkeer inzake
vastgoed, is er ogenschijnlijk weinig reden tot nieuwe acties. Boven
genoemde rechtszekerheid wordt in Nederland in beginsel verzorgd
door notariaat, rechterlijke macht en Kadaster. De kwaliteit van het
werk van notariaat en Kadaster zorgt er in de praktijk voor dat de
rechterlijke macht nauwelijks behoeft te worden ingeschakeld. Het
aantal door rechthebbenden aangespannen, gerechtelijke proce
dures met betrekking tot de rechtstoestand van vastgoed is in Neder
land verwaarloosbaar klein en dit ondanks de grote bevolkingsdicht
heid en ondanks het grote aantal transacties.
Wanneer men dit beschouwt als een maat voor de ook door het
Kadaster geleverde kwaliteit, is er op het eerste gezicht weinig reden
tot zorg. Door enkele ontwikkelingen binnen en buiten het Kadaster
Lezing gehouden op 23 oktober 1991 te Utrecht tijdens het 16e
NGL congres.
474
is het echter toch nodig de huidige stand van zaken met betrekking
tot de kwaliteitszorg kritisch te bekijken (fig. 1).
Kwaliteit is een subjectief begrip. De betekenis die men aan het
woord kwaliteit hecht, hangt sterk af van het betreffende vakgebied
waarin het woord wordt gebruikt. Verder is het duidelijk dat de
betekenis die men aan kwaliteit hecht, kan wijzigen onder invloed
van maatschappelijke veranderingen of van veranderingen in de
betreffende dienst of bedrijf.
Het Kadaster en de kadastrale omgeving zijn duidelijk onderhevig
aan zulke ingrijpende veranderingen. Binnen het Kadaster gaat het
daarbij vooral om de vrijwel integrale automatisering van de produk-
tieprocessen en om het reorganiseren van de Dienst tot een op
bedrijfseconomische grondslagen opererend bedrijf. Dit laatste geldt
als een noodzakelijke stap voor een eventueel toekomstige verzelf
standiging.
Buiten het Kadaster zien we in de maatschappij een algemene trend
om steeds meer aandacht aan kwaliteit te schenken. Deze ontwikke
ling gaat gepaard met een toenemende verzakelijking van bedrijfs
leven en overheid. Het zich richten op klanten in een markt is niet
alleen voor het bedrijfsleven, maar evenzeer voor de overheid een
voorwaarde voor overleven.
Mede onder invloed van bovengenoemde, maatschappelijke ont
wikkelingen is het instrumentarium voor de kwaliteitszorg in onder
nemingen gedurende de afgelopen decennia sterk uitgebreid en
verbeterd. Parallel daarmee is kwaliteitszorg geëvolueerd van een
techniek om produkten te controleren of processen te beheersen tot
een systeem om organisaties te verbeteren.
Ook het Kadaster ondergaat de invloed van deze trend. Begin 1990
is daarom het initiatief genomen om te komen tot een kritische
doorlichting van het bestaande systeem van kwaliteitszorg. De daar
toe opgerichte projectgroep Kwaliteitszorg heeft als belangrijkste
taak het opzetten van een systeem van kwaliteitszorg dat past
binnen de inmiddels ontwikkelde visie op een bedrijfsmatig ope
rerend Kadaster.
Terugblik
Alvorens in te gaan op de door de projectgroep ontwikkelde activi
teiten, is het nuttig kort terug te blikken en een beeld te geven van
de huidige situatie met betrekking tot de kwaliteitszorg bij het
Kadaster.
Zoals al eerder is opgemerkt, is dit bij het Kadaster geen nieuw
fenomeen. In de loop van deze eeuw heeft een geruisloze overgang
plaatsgevonden van een belastingkadaster naar een de facto eigen
domskadaster. De binnenkort in werking tredende Kadasterwet is in
feite een codificatie van een reeds lang bestaande en natuurlijk
gegroeide situatie. Deze ontwikkeling zou niet hebben kunnen
plaatsvinden zonder een goed systeem van kwaliteitszorg en zeker
niet zonder de op het leveren van kwaliteit gerichte mentaliteit van
de kadastrale medewerkers. In de kadastrale visie is betrouwbaar
heid steeds het belangrijkste kwaliteitsaspect geweest. Dit was ook
nodig, omdat tot voor kort een sluitend, wettelijk kader ontbrak en
dus een vertrouwensbasis nodig was om effectief te kunnen werken.
De sector Landinrichting beschikte overigens wel over een goed
wettelijk instrumentarium. Dit neemt niet weg, dat ook die sector bij
het uitvoeren van zijn werk sterk steunde op het vertrouwen van met
name de agrarische sector.
Kwaliteit en mentaliteit hebben bij het Kadaster steeds in eikaars
verlengde gelegen. Ook in de toekomst zal dat het geval moeten zijn.
Het moderne instrumentarium voor techniek en management bergt
NGT GEODESIA 91-11
intern
de dienst als bedrijf
snelle automatisering
deconcentratie zelfbeheer
afslanking ontstaffing
terug naar kerntaken
extern
kritischer klanten
marktgericht denken
uitbreiding instrumentarium
Fig. 1. Ontwikkelingen bij het Kadaster.
