publikaties
Grote
558
daarbij tot de ontdekking dat archieven niet dood zijn, maar spring
levend: zij vertellen ons alles over de doden en het is alsof zij daar
mee nog bij ons zijn: „Les morts sont vivant".
De koninklijke bijdrage bestond uit het tekenen van een speciaal
vervaardigde oorkonde; deze werd daarna in een gereedstaande
vitrine opgeslagen, daarmee het 101e stuk uitmakende.
Boeiend was de expositie zeker. De meest interessante en kostbare
bewijsstukken van ons voorgeslacht waren uit heel Nederland bij
eengebracht en in tien hoofdstukken gerangschikt. In veel van die
onderdelen blijkt de kaart vaak een grote rol te hebben gespeeld.
Zo toonde het hoofdstuk Graven, koningen en stadhouders" een
tekening voor een ontwerp van een paleis in Assen. Een belangrijk
gebeuren uit 1255 (de overhandiging van de oorkonde, waarbij graaf
Willem II beloofde geen sluizen aan te leggen in het gebied van Rijn
land zonder toestemming van de Hoogheemraden) is op een fraai
schilderij vastgelegd. Dit schilderij werd de titelfoto van de brochures
en affiches van deze expo.
Het hoofdstuk Oorlog en vrede" liet naast een brief van een front
soldaat aan zijn verloofde ook een kaart zien van de vestingstad
Willemstad, die Symon Damass van Dueren tekende in 1586, als
mede een militaire kaart uit 1750 van Walcheren van Carel en
Anthony Hattinga.
Hoofdstuk ,,God en gebod" leerde (uit bisschoppelijke en pauselijke
oorkonden) dat men zich ook bezighield met het verdelen van eigen
dommen. Fraai gekalligrafeerde brieven gaven (bij voldoende be
taling) vergeving van begane zonden. De rol van de kerk in de ge
schiedenis werd geïllustreerd door bouwtekeningen voor kerken.
In Burgers te boek" werden de burgerrechten geëtaleerd. Een
burgerboek uit Kampen uit de veertiende eeuw en een zeventiende
eeuws burgerboek uit Tiel toonden aan welke mensen toen burger
rechten hebben gekocht.
,,Och here god sel ic meer dijck maken dan ic lants heb", sprak
weduwe Ave Jan Daniels in 1457 bij een geschil over het onderhoud
van een stukje Spaarndammerdijk, dat op haar grondgebied lag. Bij
de rechtbankstukken was een tekening gevoegd als bewijsmateriaal.
Dwars door de groengeverfde weilanden schreef de tekenaar
destijds bovengenoemde tekst. Het is een van de vele stukken van
hoofdstuk Recht en slecht".
Een opvouwbare maquette was een bijzondere bijlage van een ande
re rechtszaak in Friesland. Een eigenaresse (Liesbeth Stevens) eiste
toestemming voor de bouw van een schutting om te voorkomen dat
zij door haar buren werd begluurd. Om de situatie aan de rechtbank
duidelijk te maken, werd de maquette bij de stukken toegevoegd.
Zo bevatten meerdere rechtszaken kaarten, plattegronden en situa
tieschetsen. De meeste kaarten waren echter te vinden bij het hoofd
stuk Land en water", zoals kaarten en ontwerpen voor aanleg van
straten, wegen, dijken en bruggen, bijvoorbeeld de ,,Caerte van de
straatweg soo die gemaeckt is van den Hage tot aan 't Zeestrang"
(Constantijn Huygens, 1661),opdat de hagenaars het strand beter
konden bereiken, maar ook de visvrouwen beter den Hage".
Verder waren te zien een plattegrond van Genemuiden, getekend
door Jacob van Deventer (1550), een tekening van Leeghwater voor
de bemaling van de Beemster (1633), een kaart van de Pekeler
venen uit 1723, een tien meter lange rol waarop de huizen langs de
Zaan in West-Zaandam zijn weergegeven en een kaart van „de drie
Schieën" uit 1512.
Nijverheid en Vernuft" bevatte kaarten van mijnschachten en
pompinstallaties, maar ook een tekening tot verbetering van de
straatverlichting, uit 1590.
Het hoofdstuk Overheid en burger" tenslotte gaf de toenemende
bemoeienis van de overheid weer. Onder meer de regels omtrent de
registratie van eigendom en de overdracht van onroerend goed, dus
ook het kadaster. Minuutplan, hulpkaarten, leggers en luchtfoto's uit
Broek in Waterland waren daarvoor uitgekozen, maar ook een
„kaartboek der erven aan de oostzijde van de Zaan uit 1684".
Van de verminderde overheidsbemoeienissen van de laatste jaren
was nog weinig terug te vinden. Dat is wellicht pas interessant voor
een expositie als ook dat geschiedenis is geworden.
Duizend jaar in honderd stukken" was de moeite waard. Met grote
deskundigheid werd getoond welke boeiende en belangrijke zaken
in de Nederlandse archieven zijn opgeborgen, maar ook hoe belang
rijk het is dat ze daar opgeborgen blijven, zodat zij worden be
schermd tegen „de tand des tijds". Bij de Nederlandse archivarissen
is dat in goede handen.
De tentoonstelling is inmiddels gesloten.
Bij de expositie verscheen een fraaie, in kleuren gedrukte bundel,
getiteld:Archiefschatten, duizend jaar vaderlandse geschiedenis".
Deze bundel, uitgegeven door Waanders Uitgevers te Zwolle, is ver
krijgbaar in de boekhandel en zal worden besproken in het volgende
nummer.
Theo Scheele
WORKSHOP „DATA QUALITY IN LAND INFORMATION
SYSTEMS"
Van 4 tot 6 september 1991 werd in Orpheus te Apeldoorn een inter
nationale workshop gehouden over „Data Quality in Land Informa
tion Systems". Deze OEEPE-workshop kan worden beschouwd als
een vervolg op de in 1987 in Lausanne gehouden workshop „Cadas
tral Renovation". Het belangrijkste doel van de workshop was het
verkrijgen van een beeld van de kwaliteitseisen die men in Europa
stelt aan meerdoelenkadasters. Het tweede doel was het leveren van
een bijdrage aan de voorbereiding van Europese normalisatie op dit
gebied. Aan de workshop werd deelgenomen door ruim veertig vak
genoten uit alle twaalf bij de OEEPE aangesloten landen. Van Neder
landse zijde werden papers gepresenteerd door Aalders, Koen, Van
Osch, Van Oogen en Velsink, terwijl Polman en Witmer een kadas
trale presentatie voor hun rekening namen.
Algemeen was men van mening dat de tijd rijp is voor het opstellen
van gemeenschappelijke Europese normen met betrekking tot de
metrische kwaliteit. Een uitgevoerde enquête binnen de OEEPE
toonde aan, dat conceptueel voldoende overeenstemming bestaat
om met kans op succes initiatieven voor normalisatie te ontwikkelen.
Hierbij moet wel worden bedacht, dat deze conclusie alleen geldt
voor de „grootschalige" toepassingen.
Opvallend is, dat tot dusver in internationaal verband nog weinig of
geen acties op gang zijn gekomen voor formele normalisatie van de
metrische kwaliteitsaspecten. Dit geldt zelfs voor de normalisatie op
nationaal niveau. Wel zijn in verschillende landen acties op gang ge
komen om tot normalisatie van uitwisselingsformaten te komen.
Hierbij moeten met name Engeland, Duitsland en Frankrijk worden
genoemd. De in deze landen ontwikkelde uitwisselingsformaten
staan model voor toepassing in verschillende andere landen. Van
Franse zijde is onlangs het initiatief genomen tot de instelling van
een speciale commissie van de CEN (Comité Européen de Normali
sation). Deze commissie streeft naar het ontwikkelen van een alge
meen toepasbaar Europees uitwisselingsformaat, waarbij ook gege-
vensmodel en kwaliteitsmodel worden betrokken.
Tijdens de discussie bleek overigens, dat nog een lange weg is te
gaan voordat dergelijke algemeen toepasbare normen zijn ontwik
keld en geaccepteerd. De meeste normalisatie-acties worden geïni
tieerd vanuit bepaalde toepassingsvelden. Mede gelet op de toege
nomen formele betekenis van normen die in Europees verband tot
stand komen, moet ervoor worden gewaakt dat normen die in een
bepaalde sector zijn ontwikkeld, algemeen van toepassing worden
verklaard.
Ook in de VS zijn veel normalisatie-acties gaande. Getracht wordt
deze acties te bundelen tot in ISO-verband te behandelen voor
stellen. Afstemming ISO-CEN lijkt wenselijk.
Verschillende sprekers benadrukten de noodzaak om niet alleen
afspraken in Europees verband te maken over de gegevenskwaliteit,
maar ook de processen en procedurele aspecten hierbij te betrek
ken. In FIG-verband is een werkgroep ingesteld, die hierover in 1994
tijdens het FIG-congres moet rapporteren.
L. A. Koen
GROTE PROVINCIE-ATLAS VAN OVERIJSSEL
Woensdag 6 november 1991 nam de Commissaris van de Koningin,
mr. J. A. M. Hendrix, het eerste exemplaar in ontvangst van de Grote
Provincie-Atlas van Overijssel. Dit is een uitgave van Wolters-Noord-
hoff, in samenwerking met de Topografische Dienst in Emmen.
De Grote Provincie-Atlas bevat alle topografische kaarten 1 25 000
NGT GEODESIA 91 - 12
