Op het gebied van de waardebepaling en financiering
vragen gegevensverzameling, gegevensverwerking en
levering om de toepassing van moderne technologieën,
speciaal op het gebied van de automatisering.
Verkrijging van grond en levering
Grond beschikbaar krijgen, vooral in stedelijke gebieden
in ontwikkelingslanden, is een ingewikkeld proces. Het is
het belangrijkste knelpunt voor de uitvoering en verbete
ring van de infrastructuur in brede zin. Het beschikbaar
komen van grond kan worden beïnvloed door verschillen
de economische factoren, zoals hoogte van belasting, de
te verwachten veranderingen in het toekomstig gebruik,
maar ook door historische, sociale en religieuze factoren.
Het kan daarom zelfs verschillen van regio tot regio bin
nen hetzelfde land.
In het hierna volgende worden enkele vormen van grond
verwerving en -levering besproken:
Feitelijke verwerving en aansluitende levering van
grond. In dit geval is het noodzakelijk om zeker te stel
len dat de overheid de verworven grond niet te lang
onder zich houdt, zodat vertraging in het voldoen aan
de behoefte aan grond wordt voorkomen. Bovendien
moet overheidsgeld dat nodig is voor investeringen el
ders, niet worden vastgehouden.
In de meeste landen geeft de wet aan de regering de
mogelijkheid van verplichte overdracht (onteigening).
Aangezien onteigening hevige weerstand zal opwek
ken bij de invloedrijke, gevestigde belangen en dien
tengevolge zal lijden aan aanmerkelijke vertraging,
wordt onteigening slechts in overweging genomen als
alle normale pogingen tot verwerving hebben gefaald.
Waar dit kan moet de wet het mogelijk maken een
compensatie te betalen, die gerelateerd is aan de wer
kelijke economische waarde van de grond in plaats
van aan de speculatieve of maximale potentiële ge
bruikswaarde.
Legalisering van de bestaande situatie of deze een
wettelijke status quo geven. Verscheidene situaties
kunnen zich hier voordoen. Bijvoorbeeld de situatie
waarin illegale landbezetters hebben gebouwd op
overheidsgrond of de situatie waarin grond door de
armen is verkregen door illegale splitsing in percelen,
waarbij er dus geen zekerheid van eigendomsrecht is.
Als legalisering van de bestaande situatie wordt over
wogen, moet de overheid zich van sommige, mogelijk
negatieve effecten bewust zijn. Enkele van dit soort te
vermijden effecten zijn:
als de armen eenmaal betrekkelijk goedkoop ze
kerheid van eigendom hebben verkregen en een
zekere kwaliteit van hun onderkomens hebben be
reikt, kunnen economisch sterkere groepen daarin
geïnteresseerd raken en door middel van econo
mische processen de armen uit hun onderkomens
drijven. Dan zal ergens anders een nieuwe illegale
wijk verrijzen;
vaak hebben de oorspronkelijke landbezetters ver
schillende percelen grond, die zij aan anderen ver
huren. Legalisering van de bestaande situatie kan
een ongewenst systeem van grootgrondbezit be
vestigen;
illegale wijken zijn vaak gebouwd op gevaarlijke
plaatsen, zoals moerassen, instabiele hellingen,
vervuilde plekken, dan wel op economisch onge
wenste plaatsen. Alvorens legalisering te overwe
gen, moet de geschiktheid van het gebied zorgvul
dig worden onderzocht.
Andere mogelijkheden om grond beschikbaar te krij
gen, zijn een grondbank (grond verzamelen ten be
hoeve van latere uitgifte of toewijzing), land maxi
mering (vaststellen van een maximum aan land dat
een individu, een familie of een bedrijf mag bezitten,
ook voor het voorkomen van pachtheerschap). Even
eens is landinrichting of ruilverkaveling een middel
voor landverwerving. Daarnaast is het een instrument
voor de verbetering van het grondgebruikpatroon en
de daarmee samenhangende infrastructuur.
Grondbezit en grondregistratie (kadaster)
De meeste van de problemen waarmee ontwikkelings
landen worden geconfronteerd, komen voort uit het inge
wikkelde systeem van het grondbezit, dat op zijn beurt
het direct gevolg is van de sociale, economische, histori
sche en godsdienstige betekenis die aan grond wordt toe
gekend (zoals reeds eerder vermeld). Grondbezit kan
worden gedefinieerd als het recht of de wijze van het
houden van de grondeigendom.
Institutionele aspecten
coördinatie
samenwerking
financiële systemen
wetgeving
organisatie
informatie-communicatie
training
onderzoek
consultancy (technische hulp)
In veel delen van de zich ontwikkelde wereld is het tradi
tionele systeem van grondbezit nog steeds de basis van
het eigenaarschap en pachtheerschap. Deze traditionele
grondbezitsystemen mogen dan weliswaar een hoge
mate van zekerheid geven aan de mensen op het land, zij
zijn ook een bolwerk tegen elke verandering in de gebrui
kelijke standaard in leven en werk. Een van de grootste
problemen zal dan zijn om de wijze waarop traditionele
samenlevingen aankijken tegen en omgaan met grond,
aan te passen aan de eisen die worden gesteld aan de
vooruitgang en de socio-economische ontwikkeling. In
sommige ontwikkelingslanden, waar het grondbezit een
gemeenschappelijk recht betreft, valt er een tendens
naar individuele eigendom of gebruik op te merken.
Rechtszekerheid van het grondbezit is een van de ver
eisten voor grond om geleverd te worden. Geen enkele
boer zal werkkracht of geld investeren in land, evenmin
zal een huisbewoner dat doen in zijn huis, geen economi
sche activiteit zal worden ontwikkeld als er een gebrek is
aan rechtszekerheid van het grondbezit. Onzekerheid
van grondbezit zal investeringen verhinderen, omdat het
land niet kan worden aangeboden als een onderpand
voor leningen. Aandacht moet worden gegeven aan de
verschillende systemen van eigendomsrecht, vooral met
betrekking tot de verbetering van de traditionele gang van
zaken.
Hier kan worden opgemerkt, dat de verandering van een
plan-economie naar een markt-economie, zoals die op
het ogenblik in verschillende landen kan worden waarge
nomen, eveneens het karakter van het grondbezit kan
veranderen van een overheids- of collectieve eigendom
naar een individuele eigendom of pacht.
NGT GEODESIA 92 - 3
103
