Digitale fotogrammetrie en GIS
voor kustverdediging
vormt. Digitale orthofoto's kunnen dienen als achtergrond
voor een digitaal topografisch bestand of voor midden-
schalige karteringswerkzaamheden. Digitale orthofoto's
kunnen in de toekomst een basis-informatielaag vormen
voor GIS. In een orthofoto is immers „alles" zichtbaar.
Om een digitale orthofoto met een hoge positionele nauw
keurigheid te vervaardigen (bijvoorbeeld van een stede
lijk gebied), dient men wel de beschikking te hebben over
een volledig digitaal terreinmodel [13]. De functionele
voorwaarden voor digitale orthofotovervaardiging staan
onder meer beschreven in [14].
Fig. 3. Digitale compositie van een gedigitaliseerde kustkaart van
1984 en een digitale orthofoto, vervaardigd op basis van een stereo-
paar uit 1990.
De snelle ontwikkelingen in de fotogrammetrie en geo
grafische informatiesystemen, en de toenemende vraag
naar digitale geo-informatie vormden onder meer de
motivatie voor de MD om enkele digitale produktproto-
typen op basis van de genoemde technieken te vervaar
digen. Enkele produktprototypen, specifiek gericht op
kustverdedigingstaken, zullen de revue passeren. Als
basisinformatie zijn digitaal fotogrammetrische produkt-
vormen vervaardigd. Uitgegaan wordt van een versnel
ling in het inwinproces en innovatie van enkele produkt-
vormen door de intrede van digitaal fotogrammetrische
technieken.
De verdedigingslinie van ons land tegen de zee bestaat
voor ongeveer 75% uit duinen [15]. De breedte van deze
duinen varieert van honderd meter tot enkele kilometers.
De duinen vormen met het strand en de onderwateroever
een natuurlijke, zandige waterkering en zijn continu in
beweging onder invloed van natuurkrachten. Door aan
houdende erosie gaat bijna de helft van de kust langzaam
maar zeker achteruit [15]. Extreme stormen, met daar
mee gepaard gaande hoge waterstanden en golven,
doen een grote aanslag op het strand- en duingebied
(fig. 4).
Op basis van de discussienota Kustverdediging na
1990" is de beleidskeuze gemaakt de kustlijn te hand
haven (dynamisch handhaven) op de plaats waar zij op
1 januari 1990 ligt. De regering kiest hiermee voor duur
zaam handhaven van de veiligheid van het polderland en
voor duurzaam behoud van de functies en waarden van
het duingebied. Deze beleidskeuze vergroot het belang
NGT GEODESIA 92 - 3
van monitoring van de kust. Dit betekent onder andere
dat locatie en omvang van kustafslag ten gevolge van een
storm binnen korte tijd dienen te worden verzameld,
opgeslagen en geanalyseerd. Dit tijdsaspect geldt in
mindere mate voor langzame kustachteruitgang.
Jaarlijks meet de MD, ter ondersteuning van de taken van
de Rijkswaterstaat, hoogteprofielen loodrecht op de kust
(strandprofielen) met een onderlinge afstand van onge
veer 200 meter van de gehele Nederlandse kust op basis
van luchtopnamen (fotoschaal 1 5000) en produceert
kaarten van het duingebied (kustkaarten). De hoogte
metingen vormen samen met de door de regionale direc
ties gemeten dieptemetingen de basis voor de jaarlijkse
berekening van de kustlijn [16]. Vergelijking van de be
rekende kustlijn met een referentielijn (de basiskustlijn,
berekend op 1 januari 1990) levert informatie over de
dynamiek van de kust en daaruitvolgend inzicht in kri
tieke kustgebieden. Andere produkten die de MD de
laatste jaren met behulp van hoogte-informatie (exclusief
NAP) heeft vervaardigd, zijn onder andere digitale terrein
modellen ten behoeve van het wegontwerp, profielen,
rivierkaarten (hoogtepunten) en volumeberekeningen
(ten behoeve van wegaanleg). De arbeidsintensieve ver
werking van de luchtfoto's verhindert echter dat direct na
een zware storm de omvang van de kustafslag met
behulp van luchtfoto's kan worden berekend.
De door de klant van de MD gewenste geo-informatie kan
voor de uitvoering van het geschetste nieuwe kustbeleid
veranderen. Om tot een goede afstemming tussen de in
formatiebehoeften van de klanten en de huidige MD-
produkten/informatie te komen, is dieper inzicht in de
problematiek van het beheer van de kustlijn en de pri
maire waterkering noodzakelijk. Hiertoe is in het kader
van het MD-project ,,GIS-produktontwikkeling kustver
dediging" een diepgaande studie gemaakt naar de
taken, de partijen die deze taken uitvoeren en de informa
tie die deze partijen nodig hebben voor de uitvoering van
hun taken. Een aantal concrete wensen, c.q. knelpunten
die uit dit onderzoek voortvloeiden, hebben aanleiding
gegeven tot de evaluatie van enkele door de MD ge
leverde produkten.
Nieuwe methoden van gegevensinwinning, -verwerking
en -levering, zoals op het gebied van geografische in
formatiesystemen, (digitale) fotogrammetrie, remote sen
sing en computertechnologie maken een efficiëntere
ondersteuning van het kustbeheer mogelijk. Bij de GIS-
prototyping wordt uitgegaan van verscheidene digitale
fotogrammetrische produktvormen als basisbestanden
voor een KUST-GIS. Hierbij denken de directies van de
Rijkswaterstaat zelf aan digitale topografische bestan-
Fig. 4. Gevolgen van zware kustafslag (Egmond aan zee, 1988).
109
