veiligheidseisen in lucht- en scheepvaart verplichten tot
het treffen van navigatievoorzieningen. Plaatsbepalings
systemen behoren steeds vaker tot de basisuitrusting. De
voorzieningen zijn minstens van regionale of lokale aard,
zoals in de nabijheid van (lucht)havens. Een aantal syste
men wordt van overheidswege aangeboden.
Trends
Een algemene ontwikkeling is het groeiende belang van
actuele informatie, waarbij „elektronische" geo-informa-
tie steeds meer op de voorgrond treedt.
De gebruiker krijgt bovendien gemakkelijker toegang tot
(steeds meer) informatie, wat de mogelijkheid biedt om
deze naar eigen inzichten te bewerken. In de transport
sector valt deze trend duidelijk te bespeuren. Dit is
natuurlijk een goede zaak, maar het kan ook leiden tot
verspilling van geld of ongewenste effecten op de ver
keersveiligheid. Verkeer en Waterstaat poogt daarom
vroegtijdig in te spelen op de nieuwe mogelijkheden van
informatie- en datacommunicatie-technologie [5]. Zo sti
muleert zij samen met het Ministerie van Economische
Zaken basisvoorzieningen die door hun onderlinge
samenhang een maatschappelijke meerwaarde verte
genwoordigen. De resultaten van internationale (stan-
daardisatie)studies [6], gericht op „in-car navigation",
„automatic vehicle location" en „fleet-management",
spelen daarbij een rol. Voorbeelden zijn te vinden op het
gebied van digitale (wegen)kaarten [7] en plaatsbepaling/
navigatie [8], Overigens is er een sterke technologische
gelijkenis met de luchtvaart en de scheepvaart. Ook daar
neemt de functionaliteit van „geo-informatie" toe. Hier
wordt verder verwezen naar zaken als ,,4-D navigatie" in
de luchtvaart en de „onbemande brug" in de scheep
vaart.
Ontwikkelen van geometrische infrastructuur
Bij de keuze en realisatie van voorzieningen speelt de
prijs/prestatie-verhouding een belangrijke rol. Het over
heidsbeleid is, dat de middelen voor radioplaatsbepaling
door marktpartijen worden gefinancierd.
Ook de overheid levert een bijdrage. Dit vloeit met name
voort uit de zorg voor „veilig" en „vlot" transport. In de
luchtvaart zijn de veiligheidseisen zelfs zo zwaar, dat
bepaalde procedures alleen met wettelijk voorgeschre
ven middelen mogen worden uitgevoerd. Voorts kan een
optimale infrastructuur niet zonder de overheid worden
gerealiseerd, met als voorbeelden de systemen GPS en
Loran-C.
De overheidsbijdrage berust op een vertaling van col
lectieve wensen naar eisen voor de infrastructuur. Een
aantal overwegingen wordt tegen het licht gehouden in
tabel 2.
Navigatie en lokalisatie
In de transportsector onderscheidt men twee vormen van
plaatsbepaling: navigatie en lokalisatie.
Bij navigatie gaat het om het vinden van de bestemming,
of het volgen van een voorgeschreven traject. Het navi-
Wat kan
Technologie
Configuratie
-► Modelaannamen -
Precisie van
systemen
-► Modelcontrole
Wat moet
Veilig en vlot
Precisie van
voorzieningen
Betrouwbaarheid
van voorzieningen
3) Bewerkt naar: Alberda, J. E., ,,A review of analysis techniques
for engineering survey control schemes" (september 1980).
4) Integriteit is de (gegarandeerde) snelheid waarmee de gebruiker
wordt gewaarschuwd voor systeemfouten.
5) Receiver Autonomous Integrity Monitoring berust op de (interne)
controle door overbepaaldheid.
Tabel 2. Kwaliteitsfactoren en hun samenhang 3).
gatieproces berust vaak nog op het bepalen van richting
en afstand tot bekende punten langs de route, die worden
gemarkeerd door (radio)bakens of worden getraceerd
met behulp van de radar.
Bij lokalisatie gaat het om het volgen van voertuigen. Toe
passingen zijn de verkeersbegeleiding of de logistieke
bedrijfsvoering bij een transportonderneming. Essentieel
is dat de posities van de voertuigen beschikbaar moeten
zijn op een centrale plaats. Een veel gebruikt hulpmiddel
in luchtvaart en scheepvaart is daarom de radar. Een
andere, steeds meer toegepaste vorm van lokalisatie
maakt gebruik van een puntbepalingssysteem in combi
natie met (data)communicatie.
Precisie en betrouwbaarheid
In de praktijk van de transportsector worden de geode
tische begrippen precisie en betrouwbaarheid niet toe
gepast. Uiteraard bestaat er kwaliteitsbesef en heeft men
normen. Veel gebruikte termen zijn „integrity" en „re-
peatibility". Wellicht typerend is, dat er sprake is van het
begrip „geodetische nauwkeurigheid". Dit wordt speciaal
gebruikt om de kwaliteit te beschrijven van de positie
bepaling in een „geodetisch coördinatenstelsel".
Overigens is de waarde van deze begrippen in verband
met technisch georiënteerde keuze- of optimalisatie
problemen nog gering. Wel wordt voorzien, dat hierin
verandering komt. Dit hangt samen met de functionaliteit
van nieuwe systemen, het groeiende belang van positie
informatie en de wens om (transport)procedures sterker
op technologie te baseren.
De hiervoor aangehaalde begrippen zijn wel te vertalen
naar de geodetische termen [9]. Zo'n uitwisselbaarheid
van het jargon is wenselijk, omdat dan een effectieve
kennisuitwisseling mogelijk wordt. Dit geldt met name
voor het ontwikkelen van nieuwe methoden, waarmee
bestaande navigatieprocedures eenvoudiger kunnen
worden uitgevoerd. Een ander onderwerp betreft de
kwaliteitsgarantie, en met name de kosten daarvan.
Gangbare eisen zijn bijvoorbeeld gedefinieerd als 99,8%
beschikbaarheid (per systeem op jaarbasis!), met een
integriteit4) van 10 seconden. Efficiëntere oplossingen
dan tot nog toe lijken mogelijk. Tevens wordt voorzien dat
GPS niet aan zulke eisen kan voldoen, en men onder
zoekt alternatieven, zoals RAIM5).
Veilig en vlot
„Veilig" betekent simpelweg „geen botsing".
Het risico op een ongeluk kan worden beperkt door de
afstand tussen voertuig(en) en obstakel(s) groot te hou
den, of door de mogelijkheid om snel op een dreigend
ongeluk te anticiperen. Veilig kan daarom niet worden los
gezien van het begrip „vlot"de doorstroomsnelheid van
het verkeer.
NGT GEODESIA 93 - 3
103
