detailmeting te doen van een gedeelte van het eiland
Terschelling. Deze kartering is destijds uitgewerkt met
een Santoni-instrument (fig. 1).
Ik verwonderde mij erover dat na inwendig en relatief
oriënteren van een stereopaar, de inpassing op pas-
punten, de absolute oriëntering, geheel klopte. Het „wan
delen" met het meetmerk langs duinpaden en vloedlijn
fascineerde mij.
De Santoni III is een analoog stereo-uitwerkingsinstru
ment met straalstangen en veel regelknoppen, en ik her
inner me nog goed een meetmerk met „vleugeltjes".
Dit alles speelde zich af in het oude Geodesiegebouw aan
de Kanaalweg. Het instrument staat nu nog op de derde
verdieping van het Geodesiegebouw aan de Thijsseweg,
in een hoekje op de gang, gedeeltelijk ontmanteld.
Fig. 1. Santoni lll-instrument.
De beide hier aangehaalde voorbeelden zijn analoge
oplossingen; de analoge oplossingen hebben in die jaren
ook de overhand gehad.
Onderwerpen die destijds veel aandacht kregen, kunnen
worden onderverdeeld in:
luchtfotografie;
aerotriangulatie;
karteringen.
Bij de terugblik wil ik in vogelvlucht deze drie aspecten
aan de orde stellen. Hierbij zij wel aangetekend: subjec
tief en onvolledig.
Luchtfotografie
De ontwikkeling in de luchtfotografie, als onderdeel van
het gehele fotogrammetrische proces, is van veel beteke
nis geweest. In het bijzonder de verbetering van de film
en de optiek heeft een grote rol gespeeld. Veel onderzoek
is in die jaren gedaan aan filmvervorming en kalibratie
van meetcamera's.
De platencamera's, speciaal ontworpen om de vlakheid
van het negatiefvlak te verbeteren en om filmvervor
mingen te elimineren, behoren inmiddels geheel tot het
verleden. Ook het afdrukken van de positieven op glas
ten behoeve van karteringen is verleden tijd.
De kwaliteit van film, zwart/wit zowel als kleur, is zodanig
verbeterd, dat het niet meer loont om glas als emulsie
drager te gebruiken. Ook de kwaliteit van lenzen is met
sprongen vooruitgegaan.
De fotogrammetrische filmcamera's hebben inmiddels
een hoge mate van perfectie bereikt. Mogelijk dat de
FMC-camera's, camera's met „Forward Motion Compen
sation" tegen bewegingsonscherpte bij langere belich
tingstijden nog een (laatste kleine) verbetering geven
voor beeldscherpte en contrastverschillen.
A erotriangulatie
Het doel van aerotriangulatie is het verkrijgen van de
coördinaten van paspunten, zonder kostbare terrein
metingen die nodig zijn voor de uitwerking van luchtfoto's
met onbekende positie en oriëntering.
De aerotriangulatie werd toentertijd verdeeld in
radiaaltriangulatie, een methode van triangulatie voor
ongeveer vlak terrein (zoals ons land), die slechts de
planimetrische coördinaten van een paspunt geeft;
(ruimtelijke) aerotriangulatie, een methode die alle
drie coördinaten van een paspunt geeft.
De radiaaltriangulatie past goed in het systeem dat in ons
land tot ontwikkeling is gekomen, namelijk de kaartver
vaardiging via ontschrankte foto's.
Bij radiaaltriangulatie worden in het radiaalpunt van verti
cale opnamen die elkaar 60% overlappen, richtingen
gemeten naar een voorgaand en volgend radiaalpunt en
naar hulppunten, die gemarkeerd worden in de drie
voudige overlap en in de dwarsoverlapping van naast
liggende stralen; dit laatste natuurlijk met uitzondering
van de rand van het blok. De hoeken worden gemeten
met een radiaaltriangulator.
De radiaaltriangulatie heeft de fotogrammetrische kaart
vervaardiging tot een aantrekkelijke, economisch verant
woorde methode gemaakt. Met succes is deze methode
toegepast bij de Meetkundige Dienst van de Rijkswater
staat en zeer in het bijzonder bij de Topografische Dienst
voor het vervaardigen van de topografische kaarten.
In dit verband dient te worden vermeld een door Wild
gebouwde radiaaltriangulator volgens principes aange
geven door prof. R. Roelofs (fig. 2).
Fig. 2. Prof. R. Roelofs, hoogleraar 1946 - 1970.
Als student-assistent en later als medewerker heeft prof.
Roelofs me aangezet om wetenschappelijk onderzoek te
doen op het zo interessante gebied van de fotogramme-
trie. Van de unieke plaats, die hij zowel nationaal als
internationaal innam, heb ik vaak stilzwijgend kunnen
profiteren en onder zijn geroutineerde leiding heb ik veel
kennis en ervaring opgedaan. Hierbij wil ik nog memo
reren dat ik niet alleen student-assistent bij hem ben
geweest, hij was ook mijn afstudeerhoogleraar en ik vind
het een eer dat ik hem bovendien mijn promotor mag
noemen.
De (ruimtelijke) aerotriangulatie heeft zich langs een ge
heel andere weg ontwikkeld. Op grond van het foto-
grammetrisch waarnemingsmateriaal worden veelal on
derscheiden
analoge triangulatie;
NGT GEODESIA 93 - 4
155
