Nederlands Ie Nauwkeurigheids
waterpassing
mm year
door drs. P. Wijnterp, tijdelijk als historicus werkzaam bij de Meetkundige Dienst van de
Rijkswaterstaat.
SUMMARY
Dutch first order levelling
In the past several researches on first order levelling have indicated a tilt of the Netherlands of about
8 cm in 50 years. In order to check this hypothesis historical research has been undertaken to trace the
original measurements. This article describes the original first order height measurements in the past
century. The original measurements were not available anymore. However the original calculated measure
ments were found.
De Meetkundige Dienst (MD) van de Rijkswaterstaat doet
onder andere onderzoek naar de bodembeweging in
Nederland. Hiervoor zijn verschillende moderne metho
den en technieken beschikbaar of nog in ontwikkeling,
zoals GPS (Global Positioning System), VLBI (Very Long
Baseline Interferometry) en SLR (Satellite Laser Ran
ging). De MD gebruikt voornamelijk GPS, het toepassen
van VLBI zit nog in de onderzoeksfase. Daarnaast wordt
er natuurlijk onderzoek naar de bodembeweging verricht
met behulp van de waterpastechniek. De geschiedenis
van deze methode gaat veel verder terug in de tijd dan de
op satellietwaarnemingen gebaseerde modernere tech
nieken. Dat heeft zo zijn voordelen, omdat je daarmee
ook kunt beschikken over lange reeksen oude waterpas
resultaten. Onderzoek naar bodembeweging kan zo
worden gespreid over een langere periode.
In deze eeuw zijn er in Nederland drie nauwkeurigheids
waterpassingen verricht:
1926 - 1940: 2e Nauwkeurigheidswaterpassing
1950 - 1959: 3e Nauwkeurigheidswaterpassing
1965 - 1978: 4e Nauwkeurigheidswaterpassing
De meetresultaten (het zogenaamde veldwerk) van deze
waterpassingen worden sinds 1981 in een groot ge
gevensbestand opgeslagen, en bewerkt met behulp van
speciaal ontworpen computerprogramma's. Vroeger ging
dat anders; de meetresultaten, of de resumptiestaten (dat
zijn veldwerken waaraan al is gerekend), werden met de
hand of met eenvoudige rekenapparaten bewerkt en
daarna opgeborgen in een archief.
In november 1991 bracht de MD, samen met de Rijks
Geologische Dienst, een interim-rapport uit over de bo
dembeweging in Nederland: Heden en verleden; Neder
land naar beneden???. Dit rapport geeft een overzicht
van de huidige kennis omtrent de stijgingen en dalingen
van de Nederlandse bodem. In het rapport worden onder
andere de drie bovengenoemde primaire waterpassingen
gebruikt om uitspraken te doen over de Nederlandse
bodembeweging. Helaas omvatten die cijfers maar een
kort tijdvak van 61 jaar (1926 - 1987).
Naast de 2e tot en met de 4e Nauwkeurigheidswaterpas
sing werd gebruik gemaakt van een groot gedeelte van
secundaire waterpassingen (1976-1989). Uitbreiding
Resultaat van Edelmans onderzoek.
NGT GEODESIA 93 - 5
