>5
van die periode zou mogelijk moeten zijn, want vóór 1926
werd er ook gewaterpast. De 1e Nauwkeurigheidswater
passing (1e NWP) is gemeten in de periode 1875 - 1885.
In 1886 en 1887 breidde de „Algemeenen Dienst van den
Waterstaat" het net uit met vijf lijnen, omdat de afstanden
tot aan het originele net voor de verschillende water
staatsbelangen nog enigszins te groot waren. De 1e NWP
werd in dit opzicht al verscheidene malen bestudeerd,
doch tot een diepgaande analyse was het nog nooit
gekomen.
De eerste keer gebeurde dit door T. Edelman in 1954. Hij
vergeleek de uitkomsten van de 1e met de 2e Nauwkeu
righeidswaterpassing. Deze vergelijking was gebaseerd
op gepubliceerde resultaten van beide waterpassingen;
de in het veld gemeten cijfers waren hiervoor niet be
schikbaar. Edelman zag een duidelijk patroon in de
bodembeweging. Hij gaf zijn conclusie grafisch weer en
voegde daarbij de volgende tekst:
,,One salient point of the map thus obtained is the general
tilt of the country as a whole. The southern part has risen
most, the most northern part presents the deepest
sinking. The deviations from the zero point are in both
cases about 4 cm, giving a tilt of about 8 cm over a dis
tance of 300 km in about 50 or 60 years".
Edelman waarschuwde ervoor om al te grote waarde te
hechten aan de uitkomsten van zijn onderzoek, omdat de
selectie, het elimineren van uitschieters, nogal subjectief
was uitgevoerd, en vanwege de geringe dichtheid van de
gegevens waarop het onderzoek was gebaseerd.
Elf jaar later, in 1965, werd bij de MD een nieuwe vereffe
ning van de 1e NWP uitgevoerd. Dr. ir. A. Waalewijn,
voormalig HID van de MD, over de 1e NWP:
,,Er wordt wellicht een te grote precisie toegekend aan de
1e NWP, zodat mogelijk ten onrechte van significantie
van de verschillen wordt gesproken.
de betrouwbaarheid van de lijnen der 1e NWP lijkt
vooral in het noorden tegen te vallen, door de lange onge
controleerde losse poten".
Toch kwam ook hij tot de conclusie dat de algemene in
druk van een kanteling om een ongeveer van oost naar
west lopende as gehandhaafd bleef.
De MD wilde een nauwkeuriger vergelijkend onderzoek
tussen de 1e NWP en latere waterpassingen, op basis
van de originele meetgegevens. Daarom nam men ander
half jaar geleden een historicus in dienst, wiens opdracht
het was het veldwerk van de 1e NWP in de archieven op
te sporen. Behalve het terugvinden van dit veldwerk werd
een geschiedschrijving over het wel en wee van die 1e
NWP verwacht. Nu, anderhalf jaar later, is de eerste
versie van de geschiedenis van de 1e NWP gereed. Hier
volgt een samenvatting.
Het eerste grootschalige waterpasnetwerk in Nederland
werd opgemeten door baron C. R. T. Krayenhoff (1758 -
Waterpasnetwerk van baron C. R. T. Krayenhoff.
1840). Hij werd na de Franse inval in 1795 benoemd tot
Adjunct-Inspecteur Generaal der Rivieren.
In verband met de door de Fransen gewenste rivierver
beteringen in Nederland waren uitgebreide waterpassin
gen langs de grote rivieren nodig. Deze werden uitge
voerd in de periode 1797 - 1812, door diverse waterpas-
ploegen onder toezicht van Krayenhoff. Iedere meetploeg
bestond uit tien militairen. Het opgemeten net werd
212
NGT GEODESIA 93 - 5
