Gegevensbeheer [5]
Kwaliteitsbeheer van ruimtelijke
informatie
Inleiding
door ir. M. J. P. M. Lemmens, universitair docent fotogrammetrie en remote sensing,
Faculteit der Geodesie, Technische Universiteit Delft.
SUMMARY
Quality control in spatial information
Recently, quality control in Gl-systems has become an important issue. Quality control tools are mostly
absent in GISs. Also a rigorous error theory is missing. This article discusses aspects that play a role in
the quality of information produced by Gl-systems. First the question is considered why quality is a problem.
Next the aspects that determine quality in information systems are treated. They encompass three groups
user criteria, management criteria and technical criteria. The technical criteria are further elaborated upon.
Finally some remarks are put on the GIS quality problem.
De praktijk heeft aangetoond dat systemen voor ruimte
lijke informatievoorziening in het vervolg geografische
informatiesystemen (GISsen) te noemen efficiënte ge
reedschappen vormen voor velerlei toepassingen. Thans
komt het zwaartepunt steeds meer te liggen bij de vraag
wat het produkt (de informatie) dat het systeem levert nu
feitelijk waard is. Het blijkt dat de kwaliteitsbeheersing tot
voor kort nauwelijks onderwerp van aandacht is geweest
[4] [10]. Zo ontbreekt in de huidige Gl-systemen veelal het
geschikte gereedschap om onzekerheid in gegevens en
modellen te beschrijven en de effecten op het eind
resultaat te bepalen.
Dit artikel laat aspecten zien, die een rol vervullen bij de
kwaliteit van ruimtelijke informatie. Als startpunt nemen
we een recent verschenen boek van de hand van de eme
ritus hoogleraar bedrijfshuishoudkunde prof. dr. Brevoord
[3], Dit boek handelt onder meer over de kwaliteit van de
informatiehuishouding.
Eerst gaan we dieper in op de vraag hoe het komt dat de
kwaliteit van geo-informatie een probleem vormt. Ver
volgens bekijken we de factoren die de kwaliteit van de
geleverde informatie bepalen. Deze blijken drie groepen
te omvatten: gebruikerscriteria, besturingscriteria en
technische criteria. Daarna spitten we de technische cri
teria verder uit. Onder andere komen hier vragen aan de
orde hoe fouten te voorkomen en hoe de doorwerking van
de variabiliteit in gegevens en de onzekerheid in model
len op de geproduceerde informatie te bepalen. Tenslotte
plaatsen we de kwaliteitsproblematiek van GISsen in een
breder perspectief.
De ondergeschoven rol van
kwaliteitsbeheersing
Waarom heeft kwaliteitsbeheersing tot voor kort zo'n ge
ringe aandacht gekregen binnen GIS? De vraag kan ook
anders worden gesteld. Waarom levert de kaart in digitale
vorm veel indringende kwaliteitsproblemen op, terwijl dat
voor analoge kaarten niet het geval schijnt te zijn? Hier
voor is een scala aan redenen aan te voeren.
Bij gebruik van analoog kaartmateriaal, dat soms in
slechte toestand (gescheurd, vergeeld) verkeert, krijgt de
gebruiker veelal goed inzicht in de kwaliteit van de ge
gevens. Gecombineerd met inzicht over de kwaliteit van
de eigen modellen kan de gebruiker daardoor tot een
realistische afschatting komen van de kwaliteit van het
eindprodukt. Daarentegen is de herkomst van digitale
bestanden, hun oorspronkelijke schaal, hun ouderdom
en het doel waarvoor ze zijn vervaardigd, lang niet altijd
zichtbaar en kenbaar. Hierdoor zal men de kwaliteit van
de gegevens veelal niet op hun juiste gehalte kunnen in
schatten. Bovendien lijken, door de cijfermatige repre
sentatie, gegevens opgeslagen in een computer, een
hoge mate van exactheid te bezitten. Deze schijnbare
exactheid is misleidend en wekt onrealistische verwach
tingen.
Een tweede reden is dat manipulaties die met analoge
Gegevens als grondstof in een produktieproces
Het verzamelen en vastleggen van gegevens vormt geen doel
op zichzelf. Gegevensbeheerders beogen het functioneren van
organisaties te verbeteren door relevante gegevens te ver
zamelen en op een geschikte wijze op te slaan ten einde in
formatiegebruikers te voorzien van voor hen van belang zijnde
informatie [3]. Daarmee vervult het gegevensbeheer een
ondersteunende functie in het geheel van de informatievoor
ziening.
Er bestaat een gradueel verschil tussen gegevens en informa
tie. Gegevens vormen een verzameling van feiten. Door middel
van interpretatie kan hieruit informatie worden afgeleid, inter
pretatie veronderstelt een toepassingsdomein. Een wegen
planner zal uit dezelfde gegevens andere informatie afleiden
dan een milieukundige.
Het afleiden van informatie uit gegevens kan men opvatten als
een produktieproces. De gegevens vormen de grondstoffen en
de informatie het eindprodukt, zoals de klei de grondstof vormt
voor de baksteen, en de baksteen, op zijn beurt, de grondstof
voor het huis (fig. 1). Dit voorbeeld geeft tevens aan dat wat het
eindprodukt van de één vormt, de grondstof voor de ander kan
zijn. Een digitaal bestand vormt voor de fotogrammeter het
eindprodukt. Voor de stadsontwikkelingsdienst is het één van
de grondstoffen om er beleid, beheer en uitvoering op te base
ren. Geo-informatie kan dus diverse produktleketens door
lopen.
406
NGT GEODESIA 93 - 9
