->
1
-*
->
kaarten niet of slechts met zeer veel inspanning kunnen
worden uitgevoerd, met de machine met de spreekwoor
delijke druk op de knop tot stand kunnen worden ge
bracht [10]. Maar zijn de bewerkingen wel geoorloofd?
Een voorbeeld is het combineren van een digitale kaart
schaal 1:10 000 met één van schaal 1 250 000 en het
presenteren van het resultaat op schaal 1:10 000. Aan
de gegevens op schaal 1 250 000 wordt op deze wijze
een schaal 1:10 000 kwaliteit toegekend.
Een derde aspect is dat men in de startfase van automati
sering geneigd is analoge concepten letterlijk te conver
teren naar hun digitale tegenvoeters. In het handmatige
gebruik van kaartmateriaal wordt de kwaliteitsanalyse
veelal impliciet uitgevoerd. Daarom was de ontwikkeling
van kwaliteitsbeheersingsgereedschap in eerste instantie
geen belangrijk punt van aandacht.
Een externe factor vormt het feit dat de samenleving en
de processen die zich daarin afspelen, steeds complexer
zijn geworden. De bewaking en sturing hiervan vereisen
kwalitatief hoogwaardige ruimtelijke informatie. Het is
daarbij nog maar de vraag of handmatige methoden de
informatie (binnen het gewenste tijdsbestek) kunnen leve
ren, die thans wordt verlangd.
grondstof
-¥■
mensen
instrumentarium
eind
produkt
i
k
j
Ik
i
k
kwaliteitscontrole
r
r
r
gegevens
mensen
GIS
informatie
Fig. 1. De extractie van informatie uit gegevens kan men vanuit
kwaliteitsbeheersingsoogpunt opvatten ais een produktie-
proces. De gegevens vormen de grondstoffen, de procedu
res in het GIS de machines en de informatie het eindprodukt.
in produktieprocessen spelen mensen, uiteraard, een essen
tiële rol.
Kwaliteit
In dit hoofdstuk staat de vraag centraal: welke factoren
bepalen de kwaliteit van de uiteindelijke informatie?
Het voldoen aan de verwachtingen van de informatie
gebruikers is bepalend bij de beantwoording van de
vraag of een informatiesysteem kwalitatief hoogwaardig
is of niet. Een indicatie hiervoor blijkt al uit de definitie van
kwaliteit zoals die door de NEN-ISO 8402 norm wordt
gegeven
Het geheet van de eigenschappen en kenmerken van een
produkt of dienst dat van belang is voor het voldoen aan
vastgestelde of vanzelfsprekende behoeften.
Omdat het oordeel van de gebruiker zo'n belangrijke rol
speelt, is kwaliteit een vaag en subjectief begrip. Binnen
het raamwerk in [3] wordt gesteld dat de kwaliteit van in-
formatieprodukten wordt bepaald door (zie ook fig. 2):
de mate waarin de produkten tegemoet komen aan
het wensenpakket van de gebruiker (gebruikerscrite
ria);
bestuurlijke eisen (besturingscriteria);
de mate waarin het systeem voldoet aan de techni
sche eisen om het wensenpakket te realiseren (tech
nische criteria).
NGT GEODESIA 93 - 9
Voortbouwend op [1] worden in [3] deze drie kwaliteits
criteria verder uitgewerkt. In de rest van dit hoofdstuk
gaan we nader in op de eerste twee aspecten: gebrui
kerscriteria en besturingscriteria. Aan de technische cri
teria besteden we het volgende hoofdstuk.
gebruikers
informatie
systeem
beheerders
Fig. 2. De drie componenten die betrokken zijn bij de informatie
voorziening: gebruikers, beheerders en het systeem, als
mede hun onderlinge communicatiestromen. Elk van de drie
componenten stelt z'n eigen eisen, respectievelijk gebrui
kerscriteria, besturingscriteria en technische criteria.
Gebruikerscriteria
Deze criteria, die voortvloeien uit de wensen van de infor
matiegebruikers, beslaan drie terreinen:
gebruikersacceptatie;
gebruikersoriëntatie;
gebruikersvriendelijkheid.
Gebruikersacceptatie
Gebruikersacceptatie is een sociaal kwaliteitscriterium en
behelst de mate waarin betrokkenen, zowel informatie
producenten als -consumenten:
deelgenoot zijn geweest in de totstandkoming van het
systeem;
bereid zijn het ontwikkelde systeem te aanvaarden als
zinvol instrument.
Hoe groter de inbreng hoe groter de kans op acceptatie.
Hoe meer materiedeskundigheid men heeft kunnen in
brengen, hoe meer affiniteit men met het systeem zal
voelen.
Gebruikersoriëntatie
Onder gebruikersoriëntatie wordt verstaan de mate waar
in de informatievoorziening in technische zin tegemoet
komt aan de wensen van de gebruiker. Hierbij dient onder
andere te worden gelet op de volgende aspecten
prestatie;
responsiviteit;
flexibiliteit;
adaptiviteit.
Tot prestatie behoren onder andere: levertijd, functionali
teit (de mate waarin het produkt direct geschikt is voor
gebruik), nauwkeurigheid van de informatie en frequentie
waarin de informatie beschikbaar komt.
Responsiviteit geeft aan in welke mate producenten in
staat en bereid zijn om zich aan te passen aan de wensen
van de consument. Responsiviteit vereist dat producen
ten zeer alert inspelen op optredende veranderingen in
wensen van de consument.
Door de dynamiek in organisaties doen zich steeds min
der starre informatiebehoeften voor. De wensen kunnen
sterk variëren op korte termijn. Flexibiliteit geeft aan in
407
