hoeverre men op deze variabiliteit in informatiebehoefte
op korte termijn kan inspelen. Dit betekent ook dat moet
worden gekeken in hoeverre gegevens voor meerdere
toepassingen geschikt zijn.
Om responsiviteit en flexibiliteit mogelijk te maken, is het
nodig dat er een onderhoudsplan wordt opgesteld na het
realiseren van het informatiesysteem (zie kader).
Onderhoud van het gegevensbestand
Zoals elke producent moet ook de geo-informatieproducent, wil
hij in de toekomst kwaliteit blijven leveren, optredende ver
anderingen volgen. Vooral veranderingen in de informatiebe
hoefte van de gebruikers dienen te worden gepeild. Eventueel
moet het assortiment worden bijgesteld of uitgebreid. Daarvoor
zijn een onderhoudsplan en voldoende budget onontbeerlijk.
Daar de klantenkring niet homogeen zal zijn, zal een onder
houdsplan van producent tot producent verschillen. Bovendien
zal het onderhoudsplan niet star in de tijd kunnen zijn. Door
verschuivingen in de gebruiksmarkt zijn aanpassingen nodig.
Bij de ontwikkeling van informatiesystemen moet men
rekening houden met trendbreuken. De lange termijn toe
komst zal zich in het algemeen anders voltrekken dan
men op grond van het heden zou verwachten. Extrapo
leren van huidige trends kan daarom foute inschattingen
opleveren. Op de onzekerheid op lange termijn moet zo
goed mogelijk worden geanticipeerd. Daarom moeten
geen starre systemen worden ontwikkeld, maar systemen
die open zijn en waarop kan worden voortgebouwd. De
mate van anticipatie op de onzekere lange termijn ont
wikkeling wordt adaptiviteit genoemd.
Gebruikersvriendelijkheid
Gebruikersvriendelijkheid heeft betrekking op de kwaliteit
van de communicatie tussen informatieproducent en in
formatieconsument.
Besturingscriteria
Deze criteria vloeien voort uit het managementaspect van
het informatiesysteem. Zij hebben de volgende aspecten
effectiviteit en efficiëntie van ontwerp, bouw en wer
king van het systeem, waarbij effectiviteit aangeeft in
welke mate een beoogd resultaat wordt gerealiseerd
en efficiëntie aangeeft of het bereikte resultaat met zo
gering mogelijke kosten is bereikt;
onderhoudbaarheid en uitbreidbaarheid van het sys
teem, waarbij aspecten als modulaire opbouw van het
systeem, standaardisatie qua taal voor het systeem
ontwerp en de mate van documentatie een belangrijke
rol spelen. Daarnaast is ook van belang dat de appara
tuur, programmatuur en gegevens overdraagbaar zijn
op andere personen en dat het personeel de nood
zakelijke opleiding en training krijgt;
compatibiliteit van apparatuur en programmatuur, met
onder andere als relevante eisenstandaardisatie van
programmeertaal en overdraagbaarheid van gege
vens en toepassingsprogrammatuur van het ene
systeem naar het andere systeem;
privacybescherming van gegevens.
Het technische pad blijft in [3] verder onbetreden. Daar
om is het dienstig om enerzijds het technische kwa
liteitspad in dit artikel verder te volgen en anderzijds de
lezer voor een verdere verdieping aangaande gebruikers-
en besturingscriteria te verwijzen naar [3],
Technische kwaliteitcriteria
Wanneer we een gegevensbestand opbouwen, moeten
we hebben nagedacht over het doel van het bestand.
Hebben we daarin voldoende inzicht gekregen, dan
kunnen we vragen beantwoorden als:
welke informatie willen we aan het gegevensbestand
ontlenen?
welke objecten moeten worden opgenomen?
hoe definiëren we de objecten, zodat ze van andere
objecten eenduidig te onderscheiden zijn?
hoe leggen we de objecten vast, bijvoorbeeld as van
de weg of de zijkanten?
welke meetmethode te gebruiken: tachymetrie, foto-
grammetrie of digitaliseren van kaarten?
met welke attributen, zowel geometrisch als thema
tisch, worden de objecten eenduidig gedefinieerd?
in welke structuur leggen we de gegevens vast, opdat
de benodigde informatie op de meest eenvoudige wij
ze eruit kan worden afgeleid?
wat is de gewenste nauwkeurigheid?
Gezien het bovenstaande zou een opsomming van tech
nische kwaliteitscriteria er als volgt kunnen uitzien:
geschiktheid van de gegevensstructurering met be
trekking tot de bewerkingen die erop worden uitge
voerd en de informatie die men eraan wil ontlenen;
consistentie van de gegevens; zij dienen geen tegen
strijdigheden te bevatten (zie voor een behandeling
van consistentie en regels in ruimtelijke informatie
[20]);
volledigheid van de gegevens;
precisie en betrouwbaarheid van de gegevens, zowel
thematisch als geometrisch;
correctheid van de modellen en de daaruit afgeleide
algoritmen: worden daadwerkelijk de bewerkingen uit
gevoerd, die worden beoogd?
rekentijd van de algoritmen;
eenduidigheid van de gegevensdefinities;
adequate computerimplementatie van de algoritmen
in programmatuur;
adequate representatie van de aard van de begren
zing;
aggregatieniveau van de gegevens;
actualiteit van de gegevens: zij dienen de huidige
stand van zaken te weerspiegelen.
Uit deze criteria blijkt dat de technische kwaliteit ener
zijds gerelateerd is aan de gegevens en anderzijds be
trekking heeft op de modellen die de gegevens met de te
produceren informatie verbindt.
De kwaliteitscriteria van een informatieproduktiesysteem
omvatten een breed scala. We beperken ons hier tot een
aantal van de hierboven opgesomde aspecten. Daartoe is
het eerst nodig dat we meer inzicht krijgen in de aard van
ruimtelijke gegevens.
Aard van ruimtelijke gegevens
Vanouds heeft de landmeter zijn aandacht het meest
gericht op de geometrische component van ruimtelijke
gegevens. Nu de gegevens in digitale vorm worden opge
slagen, blijkt dat de classificatie van de op te meten
objecten een cruciale aangelegenheid is. Hierbij ontstaat
het probleem dat classificatie toepassingsafhankelijk is.
Een zelfde object kan voor verschillende toepassingen
andere namen krijgen. Bijvoorbeeld in een rijkswegen
bestand is een autosnelweg een weg die alleen toeganke
lijk is voor snelverkeer en geen gelijkvloerse kruisingen
408
NGT GEODESIA 93 - 9
