Windmolens en hun rechten
door A. M. Molen, werkzaam bij de gemeente Barneveld.
SUMMARY
Windmills and their rights
In the past Dutch windmills have been used to grind corn and to release The Netherlands from water. At
present most windmills are monuments. However, their survival is critical due to urbanization. This article
discusses the laws that may protect windmills from extinction.
Door urbanisatie zal de eeuwenoude „Oudhollandse",
windmolen, als molen en monument, steeds meer wor
den bedreigd door de oprukkende nieuwbouw en de
daarbij behorende landschapsinrichting (o.a. bomen). De
hoogte en de intensiviteit van deze nieuwbouw en zijn
Fig. 1. Stellingmolen Concordia" te Ede.
omgeving zijn van essentieel belang voor het kunnen
functioneren en vooral voor het handhaven van zo'n
molen. Soms is dat niet meer mogelijk (fig. 1). Naast dit
misschien wat extreme voorbeeld komt het heel vaak
voor dat de molenbiotoop*) niet abrupt, maar sluipend
wordt ondergraven.
De eigenaar, vaak een vereniging of een stichting, moet
hier heel alert op zijn.
In dit artikel wordt niet ingegaan op de moderne windtur-
De gehele omgeving van de molen, voor zover die omgeving van
invloed is op het goed functioneren van de molen als maalwerk-
tuig en als monument.
bines, watermolens en poldermolens met hun eigen
eisen. Deze molens bevinden zich normaal gesproken in
een open landschap, waardoor de omgevingseisen vaak
minder bedreigend zijn.
Molenbehoud
Zinvol molenbehoud bestaat uit:
regelmatig bouwkundig onderhoud, eventueel na
restauratie. De uitvoering wordt vaak mede mogelijk
gemaakt door middel van restauratie- en onderhouds-
subsidies verstrekt door Rijk, provincies en gemeen
ten, giften (donaties) en legaten van particulieren. Met
restauratie wordt in dit geval bedoeld dat de molen
niet alleen visueel, maar ook functioneel als windmo
len wordt hersteld;
in bedrijf stellen en houden;
zorgen voor een goede windtoetreding en afvoer.
Naast de hierboven genoemde bouwkundige en functio
nele eisen spelen zeer zeker visuele aspecten (het oog
wil ook wat) een grote rol. Deze visuele aspecten kunnen,
bij realisering, erg ingrijpend zijn bij het vaststellen van
de molenomgeving in het landschapsplan (bestemmings
plan). In fig. 2a, 2b en 2c komt dit visuele aspect mooi tot
uiting, want vanuit de zelfde fictieve ,,kijk"-standplaats
oogt de molenomgeving toch heel anders.
Deze tekeningen zijn overgenomen uit een rapport van
J. van der l/eek, bedoeld als een advies aan de gemeente
Lisse inzake de landschappelijke situatie rond de molen
van de Zemelpolder. Ook is het belangrijk voor het in be
drijf houden, dat de molen regelmatig in werking wordt
gesteld, ten einde verval te voorkomen.
Sommige provincies (o.a. Noord-Brabant) hebben een
draaipremieregeling ingesteld. De premie wordt berekend
aan de hand van het jaarlijkse aantal omwentelingen van
de molen-as, waarbij vaak een minimum wordt ge
hanteerd van dertigduizend. De omwentelingen worden
waarnemingspunt 3
waarnemingspunt 3
huidige situatie
Fig. 2a. Fictieve bestaande situatie.
NGT GEODESIA 93-10
Fig. 2b. Situatie zonder bomen.
Fig. 2c. Gewenste situatie.
497
