t
k A
-<
Formalisatie
Hoe kan men de bestaande kartografische regels formali
seren, zodat de nagestreefde kwaliteit van het beslis
singsproces wordt bereikt? Aspecten als modelleren
(onder andere generalisatie), documentatie (bestands
beheer), standaardisatie (uitwisselingsmogelijkheden) en
integratie (bestanden in het GIS-tijdperk) spelen hierbij
een rol.
In dit artikel zal nader worden ingegaan op de mogelijk
heden tot visualisatie en de methoden en technieken van
gebruik van een digitaal topografisch bestand. De moge
lijkheden worden sterk beïnvloed door de karakteristiek
van het bestand. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de inhoud,
het detailniveau en de gegevensstructuur.
Visualisatie hulpmiddelen
Het kaartbeeld zoals de gebruiker dat onder ogen krijgt,
is altijd een compromis tussen het kartografische ontwerp
en de technische mogelijkheden. Juist deze laatste zijn
de afgelopen decennia dramatisch veranderd. Naast
allerlei produktietechnische veranderingen is één van de
belangrijkste implicaties een scheiding in hoofdfunctie
van de kaart (fig. 2). Was de topografische kaart vroeger
zowel opslag- als presentatiemedium, met de komst van
de digitale kaart is deze functionaliteit gescheiden, waar
door nieuwe gebruiksvarianten ontstaan.
permanente kaart
tijdelijke kaart
paper
into, overdracht
gegevensmodel/opslag
info. overdracht
beeldscherm
gegevensmodel/opslag
Fig. 2. De ontwikkeling van de kaart: de splitsing van functionaliteit.
Voor instanties die zich bezighouden met de produktie
van topografische informatie, ontstaan hierdoor unieke
mogelijkheden: men kan het eigen kaartbeeld vernieu
wen en aanpassen aan de tijdgeest. Daarnaast spelen de
veranderingen die GIS teweeg bracht bij de topografische
karteringsinstanties. Vroeger kon men deze beschouwen
als informatiefabrieken met als produkt de papieren topo
grafische kaart. Deze werd één keer gemaakt en wel voor
iedereen. De klant moest tevreden zijn met het fabrieks-
model (de standaard kaart) en hoogstens wat dealer
opties (een overdruk in een andere kleur) [14]. Hierbij
moet eerlijkheidshalve worden vermeld dat dit vaak de
van boven opgelegde taak van deze instanties was. Nu,
in dit tijdperk van GIS en computer-kartografie, kiest de
klant zelf de benodigde onderdelen (bijvoorbeeld alleen
een bestand met spoorwegen) en werkt men met gedistri
bueerde databases. Samen met de no-nonsens trend [15]
leidt dit ertoe dat ook voor topografische karteringsinstan
ties steeds meer geldt ,,de klant is koning".
multimedia database
geluid
video
animatie
tekst
overhead
projectie
beeld
scherm
topo
grafische
database
GIS/LIS
hpgl
PostScript
pen- s laser-
elektrostA f thermal
plotter J v printer
Fig. 3. Hulpmiddelen bij de visualisatie van topografische informatie.
Voor de visualisatie van de topografische informatie kiest
men veelal tussen papier of beeldscherm. De kaart op het
beeldscherm wordt wel een tijdelijke kaart genoemd. Dit
presentatiemedium wordt niet alleen gebruikt voor de
weergave van tussenresultaten, maar ook tijdens eind
presentaties. Beperkingen van het beeldscherm als pre
sentatiemedium zijn het veelal beperkte formaat en de
resolutie (oplossend vermogen), terwijl met name bij per
sonal computers de beschikbaarheid van kleur onder
hevig is aan beperkingen. Het probleem van formaat
wordt teniet gedaan wanneer de op het scherm afge
beelde kaart met behulp van speciale apparatuur via een
overhead-projector op de wand wordt geprojecteerd.
Kartografisch voordeel van het beeldscherm is de moge
lijkheid om met behulp van computergrafiek en computer
technologie driedimensionale afbeeldingen en animaties
te creëren. Daarnaast is er de mogelijkheid de visualisa
tie zo uit te voeren, dat de gebruiker de kaart kan bevra
gen. Van de diverse kaarteenheden kan op deze manier
achtergrondinformatie uit de GIS database worden ge
toond. In relatie tot multimedia ontstaat zo de mogelijk
heid foto's en/of film van de omgeving te tonen, oude
kaartedities te bekijken en landschapsgeluiden te be
luisteren, of een „wandeling door het terrein" te maken,
waarbij tijdens de tocht de database toegankelijk is. Deze
aanpak creëert voor de gebruiker een omgeving waarin
exploratieve data analyse tot de mogelijkheden behoort.
De permanente kaart is de vertrouwde kaart op papier.
Een veel voorkomende manier om met behulp van de
computer deze kaart vanuit een bestand te maken, is via
een tekenautomaat of penplotter. Daarnaast is er, af
hankelijk van het type uitvoer dat men wenst (bijvoor
beeld kleur versus zwart-wit, groot of klein formaat), een
grote keuze aan mogelijkheden, variërend van de zwart
wit A4-laserprinters tot kleuren AO-elektrostratische plot
ters (fig. 3). De prijs van deze apparaten varieert van
enkele honderden guldens tot honderdduizenden gul
dens. Overigens moet men niet alleen naar de initiële
aanschafkosten kijken, maar ook naar bijvoorbeeld de
kosten per kopie [6].
De apparatuur zoals afgebeeld in fig. 3 wordt vaak aan
gestuurd via een zogenaamde tekeninstructietaal, zoals
PostScript of HPGL. Met name PostScript is niet meer
weg te denken uit de grafische wereld. Het is ontworpen
als paginabeschrijvingstaal voor gebruik op onder andere
laserprinters. Met een tekenprogramma, zoals Arts
542
NGT GEODESIA 93-11
