ANWB-kartografie
in de negentiger jaren*)
door M. A. G. Bos, chef vakgroep Kartografie ANWB.
SUMMARY
ANWB-map making in the nineties
The author gives an overview of the maps, produced by the Royal Dutch Touring Club (ANWB), since the
start in 1883 untill now. The maps are updated every year. Modern technologies enable the manufacturing
of high-quality cartographic products.
Een stukje geschiedenis
Al vanaf haar oprichting in 1883 houdt de ANWB zich
bezig met de vervaardiging van kaarten. De eerste kaart
(1884) was er één van Nederland, uitgevoerd in één kleur,
met als thema: de voor de (toenmalige) vélocypèdes
goed berijdbare wegen en paden, en getekend en ver
kend door de eerste voorzitter van de ANWB, de Engels
man Bingham, in hoogst eigen persoon (en dat is bij
zonder, zeker voor die tijd).
In die tijd, het einde van de negentiende eeuw dus, veran
derde er nogal wat in de Nederlandse samenleving: men
werd ongeduriger, gevoeliger voor nieuwe indrukken. Het
erop uit trekken raakte meer en meer in zwang. In die
zelfde periode werden nieuwe verkeersmiddelen ontwik
keld: de trein was er overigens al vanaf 1839, en naar ge
lang de negentiende eeuw vorderde, werd het spoorweg
net aanzienlijk uitgebreid; omstreeks 1865 bracht Baron
Groeninx van Zoelen een Michoux-vélocypède uit Frank
rijk mee naar ons land, weer later kwamen er heel voor
zichtig vierwielige motorvoertuigen op de weg.
Ik maak hier gewag van, omdat deze ontwikkelingen een
sterke behoefte kweekten aan goede kaarten van ons
land.
Waren er dan geen kaarten Jazeker wel, maar dit waren
in hoofdzaak de kaarten van de Topografische Dienst, die
toen de Topografische Inrichting heette. Om aan de be
hoefte aan, laten we zeggen, verkeerskaarten te voldoen,
heeft de ANWB een aantal van deze topografische kaart-
bladen bewerkt, hetgeen resulteerde in de zogenaamde
Bondsatlas van Nederland, die al in 1884 het licht zag. In
1894 verscheen de derde editie, waarin de verschillende
soorten wegen werden aangeduid met aparte kleuren: bij
voorbeeld geel voor grindwegen, rood voor klinkers en
groen voor keiwegen. Dit was echt een novum: de uit
voerigste militaire topografische kaart kende toen nog
geen onderscheid tussen straat- en keiwegen. Deze
Bondsatlas werd vrijwel elk jaar geheel of gedeeltelijk
herzien, en tot 1940 met succes uitgegeven.
In het eerste decennium van deze eeuw kwam het water
toerisme op gang. Dat betekende voor de ANWB de ver
vaardiging van een aantal waterkaarten, dat later uit
groeide tot een serie van 19 stuks die wij tot op heden nog
steeds in ons assortiment voeren.
Wandelkaarten zagen het licht, maar ook rijwielpadkaar-
ten, ruiterpadkaarten, zelfs enkele ijswegenkaarten wer-
Lezing gehouden op 27 oktober 1993 te Utrecht tijdens het 17e
NGL congres.
NGT GEODESIA 93-11
den in produktie genomen. Het was een vruchtbare perio
de voor de ANWB-kartografie.
Na de tweede wereldoorlog ontstond op het gebied van
reizen, recreatie en toerisme en daarmee ook voor de
kartografie een nieuwe situatie, met als kenmerken:
welvaart en vrije tijd.
In 1948 kwam de ANWB met een serie toeristenkaarten
van Nederland op schaal 1 100 000, een schaal die het
toelaat enorm veel details op de kaart op te nemen, zoals
fietspaden, de volledige bewegwijzering met nummers,
alsmede een groot aantal toeristische en oriëntatieve ge
gevens.
In de vijftiger en zestiger jaren breidde het aantal buiten
landse vakanties zich sterk uit. Tot dan voorzag de
ANWB haar leden die daarom vroegen, gratis van zoge
naamde losse routes, de itinéraires, formaat ongeveer
A5, en gebundeld in een apart omslagje. Deze losse
routeblaadjes werden in eigen huis gedrukt in een oplage
van ongeveer 20 000 000 exemplaren per jaar. Om finan
ciële reden werden de losse routes in 1974 vervangen
door aparte overzichtskaarten per vakantieland of een
aantal landen. Dit zijn wat we nu noemen de zogenaamde
routekaarten of routeplanningkaarten.
ANWB-kartografie in de negentiger jaren
Het assortiment kaarten dat wij op het moment voeren,
kan ruwweg worden ingedeeld in een vijftal categorieën,
te weten
toeristen kaart Nederland 1 100 000, uitgevoerd in 14
bladen, herzieningscyclus 2 a 2,5 jaar. Deze kaart-
soort wordt momenteel omgebouwd tot provinciekaar-
ten, waarvan er op dit moment al vier zijn verschenen;
het aantal wordt daardoor teruggebracht naar 12
stuks;
De ANWB-kaarten van vroeger.
547
