Auteursrecht op topografische kaarten
Geen bescherming voor gedigitaliseerde
vastgoedgegevens
Het auteursrecht verjaart na verloop van 50 jaar na de
dood van de auteur. Indien een rechtspersoon (Staat,
vennootschap, vereniging of stichting) als „maker" geldt,
duurt het auteursrecht voort tot 50 jaar na eerste publi-
katie. Op grond van een onlangs aangenomen Europese
richtlijn zal in navolging van de Duitse auteurswet de duur
worden verlengd tot 70 jaar (na de dood van de maker
resp. eerste publikatie). Reeds verjaarde auteursrechten
zullen zo mogelijk „herleven".
Het oorspronkelijkheidsvereiste impliceert, dat een topo
grafische kaart die niet meer behelst dan een door de
regels van de topografie en kartografie gedicteerde
neerslag van door landmeting, luchtfotografie, remote
sensing of raadpleging van bestaande kaarten verkregen
gegevens geen auteursrechtelijke bescherming zal kun
nen genieten. Dergelijke kaarten zijn echter zeldzaam.
Vrijwel steeds worden door de betrokken topograaf en
kartograaf keuzen gemaakt waarvan de uitkomst niet a
priori vastligt. Tenzij er sprake is van ordinaire piraterij
(eenvoudig kopiëren), zullen de verzamelde gegevens na
controle en correctie diverse bewerkingen ondergaan,
waarbij zowel de topograaf als de kartograaf tenminste
enige „creatieve speelruimte" toekomt. Weliswaar neemt
deze ruimte af naarmate de kartografie in steeds verder
gaande mate wordt gestandaardiseerd en geautoma
tiseerd, het subjectieve oordeel van de topograaf en/of
kartograaf blijft op tal van punten een rol spelen.
Dit subjectieve oordeel manifesteert zich in de eerste
plaats in de wijze waarop en de mate waarin de inge
wonnen topografische informatie wordt vereenvoudigd,
dat wil zeggen gegeneraliseerd. De makers van de kaart
dienen een compromis te vinden tussen optimale precisie
en optimale overzichtelijkheid. Uitgaande van de schaal,
het doel en de functie van de te ontwerpen kaart wordt uit
de beschikbare feitelijke gegevens de meest relevante in
formatie geselecteerd. De ontwerpers genieten hierbij
doorgaans een ruime mate van keuzevrijheid.
Typisch „oorspronkelijk" in auteursrechtelijke zin is in de
meeste gevallen de wijze waarop de kartograaf, uitgaan
de van de geselecteerde gegevens, vorm geeft aan het
kartografisch eindprodukt. Auteursrechtelijke oorspron
kelijkheid kan zich manifesteren in (de combinatie van)
een groot aantal elementen: het gebruik van kleuren, de
classificatie van wegen, rivieren en steden, de typo
grafische vormgeving, de legenda, symbolische aandui
dingen voor bruggen, spoorlijnen, windmolens en provin
ciegrenzen, kleurschakeringen, arceringen, enzovoorts.
Voor zover de vormgeving van deze elementen niet is
gestandaardiseerd, verlenen zij te zamen aan de kaart
het voor auteursrechtelijke bescherming noodzakelijke
„eigen persoonlijk karakter".
De Nederlandse rechtspraak bevestigt de indruk dat de
topografische kaart bij de Auteurswet veilig onder dak is.
In alle gevallen die tot op heden aan de Nederlandse
rechter werden voorgelegd, werd auteursrechtelijke be
scherming toegekend. Het ging hierbij achtereenvolgens
om een kaart van Amsterdam (Rechtbank Amsterdam 26
januari 1914, NJ 1914, 599), een watersportkaart van de
Friese meren (Rechtbank Leeuwarden 2 november 1916,
NJ 1917, 1096), enige plattegronden van vakantieoorden
(President Rechtbank Den Bosch 16 februari 1976, BIE
1977, p. 259), een Amsterdamse stadsplattegrond (Kan
tonrechter Amsterdam 26 april 1985, BIE 1986, p. 196),
een plattegrond van de gemeente Meerssen (Rechtbank
Roermond 14 juli 1988, IER 1989, p. 68) en een stads
plattegrond van Maastricht (Rechtbank Amsterdam 8 juli
1992, AMI 1993, p. 11).
Het auteursrecht beschermt geen feitelijke gegevens als
zodanig. Gegevens worden geacht deel uit te maken van
de bestaande (gegeven) werkelijkheid en zijn dus niet
„oorspronkelijk". Op het (kadastraal geregistreerde) ge
geven dat perceel X oppervlakte Y heeft en, met hypo
theek bezwaard, eigendom is van Z, rust geen auteurs
recht. Hetzelfde geldt voor het (door luchtfotografie ver
kregen) gegeven dat van de bomen in het Amsterdamse
Bos er 57% ernstig ziek zijn.
Dat het verzamelen van feitelijke gegevens in veel ge
vallen een moeizame, tijdrovende en geldverslindende
activiteit is geweest, is auteursrechtelijk niet relevant. De
Auteurswet beschermt niet ieder produkt van menselijke
inspanning of organisatie, doch slechts werken die van
enige „creativiteit" getuigen.
Aan de afzonderlijke gegevens die als „grondstof" voor
allerhande vastgoedinformatiediensten en produkten die
nen, de door landmeting, lucht- en satellietfotografie en
remote sensing verkregen data, komt derhalve geen
auteursrechtelijke bescherming toe. Het louter (al dan
niet automatisch) registreren van informatie geldt niet als
„creatief" handelen, dat met auteursrecht wordt beloond.
Dit wordt wellicht anders, indien de gegevens na registra
tie worden bewerkt. Indien uit een groot aantal niet-
beschermde luchtfoto's op „creatieve" wijze een over
zichtsfoto wordt gecomponeerd, is deze wellicht als be
schermd werk te kwalificeren.
Ook de selectie van op zichzelf niet beschermde vast
goedgegevens kan aanleiding geven tot auteursrechte
lijke bescherming, zo werd hiervoor geconstateerd. Blij
kens een arrest uit 1991 (de zaak Van Dale/Romme)
hanteert de Hoge Raad hiervoor echter een strenge
maatstaf. Volgens ons hoogste rechtscollege is een ver
zameling van feitelijke gegevens slechts als oorspronke
lijk werk beschermd „indien de verzameling het resultaat
zou zijn van een selectie die een persoonlijke visie van de
maker tot uitdrukking brengt" (Hoge Raad 4 januari 1991,
NJ 1991608). In veel gevallen zal aan deze eis van „per
soonlijke visie" niet voldaan zijn.
Wat betekent dit alles voor de bescherming van een ver
zameling gedigitaliseerde vastgoedgegevens? De esthe
tische vormgeving die bij aardrijkskundige kaarten een
belangrijk aanknopingspunt voor auteursrechtelijke be
scherming vormt, ontbreekt hier. De gedigitaliseerde ge
gevens zijn weinig meer dan een verzameling van feite
lijke gegevens betreffende wegpatronen, leidingen,
kadastrale grenzen, perceelnummers, oppervlakten, en
zovoorts. Van enige „persoonlijke visie" bij het selecte
ren van deze gegevens is doorgaans geen sprake; van
auteursrechtelijke bescherming derhalve evenmin.
Alleen indien het gaat om openbare gegevens in „letters
en cijfers" kan wellicht op de geschriftenbescherming,
die immers geldt voor niet-oorspronkelijke geschriften,
614
NGT GEODESIA 93-12
