een beroep worden gedaan. Hiervan zullen met name de
Kamers van Koophandel (die het handelsregister be
heren) kunnen profiteren. Ook de „schriftelijke" bestan
den van het Kadaster komen voor deze vorm van be
scherming in aanmerking.
De Europese Database-richtlijn
Terecht heeft de Europese Commissie geconcludeerd
dat het auteursrecht als middel tot bescherming van data
banken bepaald niet ideaal is. Het auteursrecht laat de
essentie van de databank onbeschermd: de verzamelde
gegevens als zodanig, die een grote economische waar
de kunnen vertegenwoordigen. Daarom heeft de Euro
pese Commissie op 29 januari 1992 het voorstel gedaan
voor een Europese richtlijn inzake de juridische bescher
ming van databanken.
De voorgestelde richtlijn strekt ertoe databanken op twee
manieren juridisch te beschermen. Naast auteursrechte
lijke bescherming op basis van traditionele criteria (oor
spronkelijkheid) voorziet het voorstel in een niet-auteurs-
rechtelijk extractierecht (in krom Nederlands: „recht op
verhindering van niet-toegestane opvraging" geheten).
Dit nieuwe recht moet dienen tot bescherming van de in
de databank verzamelde niet auteursrechtelijk bescherm
de gegevens. De duur van het extractierecht is bepaald
op 15 jaar na de eerste openbaarmaking of substantiële
wijziging van de databank. Elektronische bestanden die
voortdurend wijziging ondergaan, zoals de meeste vast
goedinformatiesystemen, zullen zodoende „eeuwige"
bescherming gaan genieten.
Merkwaardig aan de voorgestelde richtlijn is dat zij alleen
zal gelden voor gegevensverzamelingen in elektronische
vorm. Op deze beperking is veel kritiek geweest; er
bestaat geen goede reden een elektronisch bestand
anders te behandelen dan een gegevensverzameling op
papier. Daar komt bij dat dit verschil in de praktijk nauwe
lijks te maken is. „Papieren" bestanden zijn dikwijls
langs elektronische weg gegenereerd; omgekeerd geldt
hetzelfde.
Al met al schieten klassieke landmeters en luchtfoto-
grafen met de aanstaande richtlijn weinig op. Voor produ
centen en exploitanten van gedigitaliseerde vastgoed-
gegevens zal de richtlijn daarentegen een belangrijke
versterking van hun juridische positie gaan betekenen.
Het voorstel zal naar verwachting in de loop van 1994 tot
richtlijn worden verheven. De lidstaten van de Europese
Gemeenschap moeten uiterlijk 1 januari 1995 hun natio
nale (auteurs)wetgeving aan de richtlijn hebben aange
past.
Auteursrecht op overheidsinformatie?
De overheid neemt als auteursrechthebbende een bijzon
dere positie in. Gelet op haar publieke taak zou er heel
wat voor zijn te zeggen indien de door de overheid ver
spreide informatie vrij van auteursrecht zou blijven. De
overheid is immers „van ons allemaal". Zover als de
Amerikaanse auteurswet, die auteursrechtelijke bescher
ming van alle (federale) „government works" taboe ver
klaart, gaat de Nederlandse wet echter niet. Alleen wet
ten, besluiten, verordeningen, rechterlijke uitspraken en
administratieve beslissingen zijn op grond van artikel 11
Aw vrij van auteursrecht. Voor veruit de meeste informa
tie afkomstig van de overheid geldt artikel 15b Aw:
,,Als inbreuk op het auteursrecht op een door of vanwege
de openbare macht openbaar gemaakt werk wordt
niet beschouwd verdere openbaarmaking of verveelvou
diging daarvan, tenzij het auteursrecht hetzij in het al
gemeen bij wet, bestuit of verordening, hetzij in een be
paald geval blijkens mededeling op het werk zelf of bij de
openbaarmaking daarvan uitdrukkelijk is voorbehouden.
Uitgangspunt van deze bepaling is dat op door de „open
bare macht" gepubliceerde werken wèl auteursrecht
bestaat. Dit auteursrecht wordt echter beperkt doordat
verdere verspreiding en reproduktie zonder toestemming
geoorloofd is, tenzij het auteursrecht uitdrukkelijk is voor
behouden. Is zo'n voorbehoud gemaakt, dan is het werk
in kwestie volledig auteursrechtelijk beschermd. Het
voorbehoud kan gestalte krijgen door op het gepubliceer
de werk de woorden „auteursrecht voorbehouden [naam
rechthebbende]" te vermelden; een dergelijke formule
treffen wij bijvoorbeeld aan op de kaarten van de Topo
grafische Dienst. Bij elektronische informatieprodukten of
diensten verdient het aanbeveling het voorbehoud op het
introductiescherm te laten verschijnen. Ook kan een
auteursrechtvoorbehoud in een publiekrechtelijke rege
ling zijn beslag krijgen; in dat geval behoeft het voor
behoud niet op het werk te worden aangebracht.
Wat wordt bedoeld met „openbare macht"? In elk geval
de diverse organen van de centrale overheid, lagere over
heden en zelfstandige bestuursorganen. Aangenomen
mag worden dat artikel 15 b Aw ook van toepassing is op
„private" rechtspersonen met (al dan niet geprivatiseer
de) publieke taken.
De bepaling heeft alleen betrekking op openbaar ge
maakte (gepubliceerde) werken. Zij mist toepassing in
geval van „uitgelekte" informatie of indien een over
heidsorgaan informatie verstrekt op individueel verzoek,
bijvoorbeeld op grond van de Wet Openbaarheid van
Bestuur (WOB). De verzoeker zal de verkregen informatie
niet mogen commercialiseren zonder rekening te houden
met daarop (eventueel) rustende auteursrechten.
In dit verband rijst de vraag of een overheidsorgaan een
verzoek om informatie op grond van de WOB mag weige
ren met het argument dat het orgaan auteursrecht
hebbende is. Deze vraag kwam aan de orde toen de
gemeente Dordrecht een verzoek om verstrekking van
topografische gegevens weigerde met het argument dat
verzoeker de gegevens zou gebruiken voor een stads-
NGT GEODESIA 93 - 12
615
