Satellietbeelden voor het
vastleggen van [veranderingen in]
het grondgebruik
Bewerking van rasterbestanden
Inleiding
1
door ir. H. A. M. Thunnissen, senior wetenschappelijk onderzoeker bij DLO-Staring
Centrum, instituut voor Onderzoek van het Landelijk Gebied te Wageningen.
SUMMARY
Application of satellite images for monitoring of land use (changes)
Environmental studies, hydrological studies and physical planning purposes require accurate land use
data. This paper describes how land use data on regional and national scales can be produced by inte
grated use of high resolution satellite images, digital land use data bases and reference data in the context
of a geographic information system (GIS). A land use data base of the entire Netherlands is in operation.
Milieu, waterbeheer en ruimtelijke ordening vragen in toe
nemende mate om actuele informatie over het grond
gebruik. Remote sensing opnamen, met name satelliet-
beelden, zijn bij uitstek geschikt om deze gegevens voor
grote gebieden te leveren. De opnametechniek en de
grote heterogeniteit van het aardoppervlak leiden ertoe
dat satellietbeelden worden vastgelegd in rastervorm.
Droge kale grond
Vegetatie
60-
5
tr
40-
20-
0.4
0.8
1.2
1.6
2.0
2.4
Golflengte (^m)
Fig. 1. Karakteristieke spectrale signatuur van water, kale grond en
vegetatie [4],
Recente ontwikkelingen in programmatuur en apparatuur
hebben geïntegreerde toepassing van digitale gegevens
in rastervorm en vectorvorm mogelijk gemaakt. In dit
artikel wordt ingegaan op de kenmerken van optische
satellietbeelden en op enkele veel gebruikte beeldbewer
kingstechnieken om grondgebruiksgegevens af te leiden
uit deze beelden. De mogelijkheden van deze technieken
worden geïllustreerd aan de hand van de vervaardiging
en de actualisering van het Landelijke Grondgebruiks
bestand van Nederland. Tenslotte wordt kort stilgestaan
bij enkele ontwikkelingen in de toekomst.
Remote sensing
Remote sensing, ook wel aangeduid met teledetectie of
Lezing gehouden op 28 oktober 1993 te Utrecht tijdens het 17e
NGL congres.
NGT GEODESIA 93 - 12
aardobservatie, betekent letterlijk ,,op afstand waarne
men". Remote sensing omvat de middelen, technieken
en methoden die worden gebruikt voor het registreren en
verwerken van door objecten aan het aardoppervlak ge
reflecteerde of uitgezonden elektromagnetische straling.
Deze straling kan zowel fotografisch als elektronisch wor
den vastgelegd.
In dit artikel beperken we ons tot de elektronische regis
tratie vanuit satellieten van gereflecteerde zonnestraling.
Reflectie van zonnestraling speelt zich af in het optische
deel van het elektromagnetische spectrum (0,4-3 pm).
De wijze waarop een object zonnestraling reflecteert,
wordt spectrale signatuur genoemd. Fig. 1 geeft karak
teristieke voorbeelden van de spectrale signatuur van
water, kale grond en vegetatie. Wanneer objecten aan
het aardoppervlak op verschillende wijze zonnestraling
reflecteren, kunnen deze objecten in principe met behulp
van remote sensing beelden van elkaar worden onder
scheiden.
Satellietbeelden
Rasterbestanden
Optische satellieten registreren in verschillende golf
lengtebanden de zonnestraling die door objecten aan het
aardoppervlak wordt gereflecteerd. De met elektronische
opnametechnieken vastgelegde straling wordt naar ont
vangststations op aarde gezonden. Werkelijke „beelden"
ontstaan pas, indien de op magneetband of optische
schijf digitaal vastgelegde stralingsintensiteit wordt weer
gegeven op een beeldscherm of afgedrukt op een film. In
ieder beeldelement of pixel (afgeleid van Picture Ele
ment) is de gemiddelde straling, afkomstig van een be
paald grondoppervlak, vastgelegd. Satellietbeelden kun
nen dan ook worden gekarakteriseerd als rasterbestan
den. Iedere golflengteband is vastgelegd in een apart
rasterbestand. De grootte van een rastercel (pixel) kan
variëren van slechts enkele tientallen m2 tot enkele km2.
Voor het in kaart brengen van het grondgebruik op regio
nale schaal worden vooral opnamen gebruikt van de
Amerikaanse satelliet LANDSAT en de Franse satelliet
SPOT. De zogenaamde Thematic Mapper (TM) aan
boord van de LANDSAT-satelliet heeft zes reflectieban-
601
