NIN WORKSHOP INTEGRATED NAVIGATION
De geodeet F. Skib (Giessen, D) plaatste het „Stadtver-
messungsamt" als leverancier van basistopografie in het
hart van de gemeentelijke informatievoorziening. Men
moet dus ook voorop lopen bij de analoog-digitaal-
conversie.
Het belangrijkste deel van de lezingen was niet gericht op
theorievorming, maar veel meer op uitwisseling van GIS-
implementaties in organisaties.
Afsluitend kan worden gesteld dat de congressen van
AM/FM/GIS op Europees niveau nog steeds breder en
dieper gaan dan de landelijke. De toenemende aandacht
voor ook andere zaken dan leidingenregistratie en de
daarbij nodige detailtopografie leiden onvermijdelijk tot
een overlap met EGIS en dergelijke. Voor 1995 wordt dan
ook gedacht aan een gezamenlijk „mega GIS-congres".
Een voordeel van de huidige vorm is echter het onder
linge contact. Ook inleiders zijn op zo'n beperkt congres
directer aanspreekbaar.
Adri den Boer
Het Nederlands Instituut voor Navigatie (NIN) organiseer
de op 29 oktober 1993 in Delft een workshop over geïnte
greerde navigatie(systemen). Aangezien plaatsbepaling
een belangrijke component van de navigatie is, zijn ook
de ontwikkelingen in de navigatie voor geodeten zeer
interessant en leveren geodeten op dit terrein ook hun
bijdrage.
Na een korte inleiding door de dagvoorzitter N. van Driel
(Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium NLR) be
lichtte een aantal sprekers verschillende aspecten van
geïntegreerde navigatiesystemen.
Prof. J. Spaans (Koninklijk Instituut voor de Marine) gaf
een duidelijk beeld van het (soms wat inconsistente) be
grippenkader dat in de navigatiewereld wordt gebruikt om
de kwaliteit van de navigatie-oplossing te beschrijven. Hij
signaliseerde een trend naar real-time kwaliteitscontrole.
Spaans maakte duidelijk dat integratie van systemen niet
alleen leidt tot betere oplossingen (men maakt immers
vaak gebruik van elkaar aanvullende systemen), maar
ook dat geïntegreerde systemen beter in staat zijn het
(tijdelijk) niet functioneren van deelsystemen te detecte
ren en te ondervangen.
J. Breeman (NLR) besprak de traagheidsnavigatiesyste
men (binnen de luchtvaart nog altijd het belangrijkste
navigatiesysteem boven zee) en het Kalman-filter dat ten
grondslag ligt aan de gegevensverwerking van de geïnte
greerde navigatiesystemen.
M. Salzmann (Faculteit der Geodesie, TU Delft) ging
nader in op de zogenaamde DIA-procedure, een in de
laatste jaren aan de Faculteit der Geodesie van de TU
Delft ontwikkelde methodiek voor de real-time kwaliteits
beheersing. Real-time plaatsbepaling vereist dat naast de
plaatsbepaling ook de kwaliteitscontrole in real-time
plaatsvindt. Procedures als de DIA-procedure zijn van
groot belang om de gebruiker van navigatiesystemen bij
het optreden van fouten in zijn beslissingen te ondersteu
nen in plaats van zich met het zoeken naar de mogelijke
oorzaken van fouten te vermoeien (dat doet immers de
procedure), kan de gebruiker zijn volle aandacht richten
op het oplossen van de problemen.
O. Bleeker (Fokker) beschreef de noodzaak van inte
gratie in de luchtvaart nu men het principe van voorge
schreven luchtwegen gaat verlaten, waardoor hogere
eisen aan de navigatie worden gesteld. Tegelijkertijd gaf
hij het dilemma van een vliegtuigbouwer aande avionica
moet steeds meer taken van de piloten ondersteunen of
overnemen en tegelijkertijd de helft goedkoper worden.
Als een zeer belangrijk aspect bij het ontwerpen van geïn
tegreerde systemen noemde Bleeker de interactie tussen
piloot en navigatiesysteem en het begeleiden van be
slissingen in de cockpit bij kritieke situaties (dit worden
„human factors" genoemd).
Prof. D. van Willigen (Faculteit Elektrotechniek, TU
Delft) behandelde twee in ontwikkeling zijnde navigatie
systemen, te weten Eurofix en MIAS. Eurofix is een op
Loran-C en GPS gebaseerd navigatiesysteem voor de
scheepvaart. MIAS is een navigatiesysteem voor de
landingsfase van verkeersvliegtuigen en is gebaseerd op
het Microwave Landing System en DGPS.
De uitstekend georganiseerde workshop gaf de gelegen
heid zich een goed beeld te vormen van de ontwikkelin
gen in de geïntegreerde navigatie. De noodzaak van inte
gratie, de behoefte aan real-time kwaliteitsbeheersing,
het belang van de interactie tussen navigator en systeem,
en enige voorbeelden van in ontwikkeling zijnde syste
men kwamen allemaal aan de orde. Samenvattend kan
men opmerken dat de precieze real-time plaatsbepaling
zo complex is (geworden), dat hiervoor geïntegreerde
navigatiesystemen moeten worden ingezet, die echter
moeten worden ondersteund door real-time kwaliteitsbe-
heersingsprocedures. Deze geautomatiseerde geïnte
greerde systemen hebben tot gevolg dat de gebruiker
zich minder met de navigatie zelf behoeft bezig te houden
en zich meer op andere taken kan richten. Het blijft
echter van het grootste belang te allen tijde een goede
interactie tussen systeem en gebruiker te hebben.
Martin Salzmann
SYMPOSIUM „VARIATIE IN EN OP DE AARDE"
De Raad voor de Aardwetenschappen had het sympo
sium „Variatie in en op de Aarde" georganiseerd, dat op
5 november 1993 werd gehouden in het Trippenhuis te
Amsterdam.
De Akademie Raad voor de Aardwetenschappen (ARA) is
een multidisciplinaire adviesraad van de KNAW, waarin
de geodesie is vertegenwoordigd door prof. dr. ir. P. J. G.
Teunissen en prof. dr. ir. M. Molenaar, voorzitter, respec
tievelijk secretaris van de Nederlandse Commissie voor
Geodesie, een commissie die op haar beurt een plaats
heeft gevonden binnen de organisatie van de Akademie.
Kort samengevat bestaat het aandachtsveld van de ARA
in het fundamentele onderzoek van de aarde als fysisch
object en in relatie met haar omgeving.
In zijn algemeenheid is het onderwerp van het sympo
sium eigentijds en veelzijdig. Eigentijds doordat technolo
gische ontwikkelingen van de laatste decennia vooral
zoals die in de ruimtevaart zijn geoperationaliseerd de
bestudering van de aarde aan de hand van actueel en
aarde-omspannend precies en betrouwbaar waarne
mingsmateriaal, meer dan ooit, hebben mogelijk ge
maakt. Zoals bekend geldt dit zeker voor de geodesie, en
de relatief grote belangstelling die het symposium genoot
van de zijde van vooral jonge geodetische onderzoekers
geeft aan dat dit vakgebied ook zijn aansluiting bij de
moderne aardwetenschappen niet wil missen. De veelzij
digheid had de organisatoren genoopt tot het maken van
keuzes die overigens, zoals dagvoorzitter prof. dr. ir. J.
Bouma (Vakgroep Bodemkunde en Geologie, LU Wage-
42
NGT GEODESIA 94 - 1
