lezingen. Ook hier wordt geen co-axiale tachymeter
gerealiseerd;
Riegl (Oostenrijk), een specialist op lasergebied,
levert de PMS90, een ombouw met randen met daarin
een reflectorloze afstandmeter. Standaard wordt deze
uitgevoerd met een zichtbare richtlaser. Op verzoek
kan deze door een co-axiale kijker worden vervangen;
Zeiss levert sinds eind 1993 de Elta RL, een tachy
meter met een ingebouwde co-axiale reflectorloze af
standmeter. Door de nauwkeurige randen en de inge
bouwde compensator lijkt dit apparaat het best ge
schikt voor landmeetkundige toepassingen. Een korte
test bevestigt de verwachtingen volgens de folders.
Dit apparaat is dan ook op dit moment het meest ge
schikt voor landmeetkundige toepassingen. Praktijk
proeven zijn er echter nog niet mee gedaan.
Alleen Riegl leverde op het moment van keuze (eind
1992) een instrument met een co-axiale kijker. Dit gaf de
doorslag voor de keuze van dit instrument. Bij een losse
afstandmeter bestaat een verschil tussen de richtlijn van
de kijker en die van de afstandmeter, hetgeen leidt tot
zeer veel kalibraties. Met behulp van een tweede kijker
parallel aan de afstandmeter is correctie mogelijk. Het
meten vergt echter veel ervaring.
Op grond van deze gegevens heeft de MD besloten om
een PMS90 van Riegl aan te schaffen voor het doen van
nader onderzoek. Het apparaat is afgeleverd met een
co-axiale kijker. De randaflezingen hebben een resolutie
van 0,02 gon. Dit is veel minder dan de tachymeters van
andere merken.
Nauwkeurigheidstest
Om de waarde van de coördinaten te onderzoeken met
de Riegl PMS90, is in opdracht van de MD door twee af
studeerders van de Hogeschool Utrecht, afdeling Land
meten, een onderzoek verricht naar de precisie hiervan.
Allereerst werd op grond van de specificaties de ver
wachte nauwkeurigheid bepaald. Vervolgens werd op
een testlocatie een veld punten uitgezet, die met een
nauwkeurige tachymeter en een waterpasinstrument in
X, Y en Z werd bepaald. Deze punten werden verschillen
de keren ingemeten met de Riegl PMS90.
Uit de metingen blijkt dat de tachymeter goed aan de ver
wachtingen voldoet bij afstanden tot 40 m. Hierna treedt
sterk het effect op van het meten onder scherpe hoeken.
Boven 40 m komen afwijkingen tot 40 cm onregelmatig
voor. Bij een hogere standplaats blijkt dit sterk te kunnen
worden verbeterd. Bij gebruik van richtborden of ander
richtmateriaal treedt dit niet op.
Gemeten profiel
Afstand in meters
Fig. 8.
Gewenst profiel
Fig. 9.
De bepaling van de hoogte is afhankelijk van de nauw
keurigheid van de lengtemeting en de hoekmeting. De in
vloed van de lengtemeting is bij korte afstand het grootst.
Door de standaardafwijking van 1 cm kan de hoogte
niet beter worden bepaald. Vrij snel neemt de invloed van
de bepaling van de verticale hoek toe. Dit resulteert in
een theoretische standaardafwijking van de hoogtebepa
ling tussen 10 en 35 m van minder dan 5 mm. Dit wordt
bevestigd door praktijkmetingen (fig. 8). Refracties krij
gen boven afstanden van 50 tot 75 m een steeds grotere
rol bij hoogtebepalingen.
Op grond van de proef blijkt de aangeschafte Riegl in
principe geschikt te zijn voor detailmetingen met afstan
den tot 40 m. De coördinaten kunnen worden bepaald
met een standaardafwijking van ongeveer 2 tot 5 cm. Het
apparaat kan ook worden ingezet voor detailmetingen
langs de weg. Het is absoluut niet geschikt voor grond
slagmetingen. Voor de oriëntering moeten richtmerken
worden gebruikt.
Toepassingen
Reflectorloze tachymetrie wordt binnen de landmeet
kunde nog niet zoveel gebruikt, hoewel de techniek toch
al zo'n drie jaar beschikbaar is. De meeste toepassingen
liggen wegens de daar veelvuldig voorkomende ge
vaarlijke omstandigheden op dit moment in industriële
omgeving en op snelwegen. Behalve toepassingen die al
min of meer in gebruik zijn, zijn er nog veel meer moge
lijkheden voor de reflectorloze tachymeters. Door de
komst van apparaten zoals de Zeiss Elta RL, die beter
aansluiten aan de landmeetkundige eisen, nemen de
mogelijkheden toe.
Tunnelmetingen
Apparaten zoals de Riegl PMS90 zijn ontwikkeld voor het
opmeten van tunnels met name in bergachtige gebieden.
Vooral bij tunnels die door middel van explosies worden
gemaakt, is het van belang om te weten hoe de opening
er uitziet ten opzichte van het gewenste profiel (fig. 9).
Destijds ontwikkelde de firma Amberg de „profiler" op
218
NGT GEODESIA 94 - 5
