staande gebiedsindelingen heen. Dank zij de (des)aggre- gatietechnieken van GIS is het eenvoudig mogelijk om, op basis van bijvoorbeeld gegevens per postcode of ge meente, gegevens per modelzone te berekenen. Voorts is het gebruik van netwerken c.q. lijnsegmenten gemeen goed als informatiedrager voor uiteenlopende gegevens als wegkenmerken, verkeersintensiteiten en verkeers ongevallen. De problemen die dit met zich meebrengt, worden beschreven in [3]. Het concept van ,,GIS als inte grator" vindt weerklank in organisaties waar het vertalen in meetbare indicatoren dan wel het realiseren van de in het Structuurschema Verkeer en Vervoer (SVV) gestelde beleidsdoelen een belangrijke plaats inneemt, zoals de Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AVV) en de regionale directies van de Rijkswaterstaat, provincies, vervoer- regio's en gemeenten. Onderzoek en analyse Toepassingen als het meten van effecten van maatrege len (monitoring) op gebied van veiligheid, vervoersmana gement en milieu liggen rechtstreeks in het verlengde van het gebruik van GIS als gegevensmanager. Daar naast wordt GIS in toenemende mate gebruikt voor locatie- en bereikbaarheidsvraagstukken. Op basis van afstand (hemelsbreed of over de weg) worden optimale locaties bepaald van bijvoorbeeld vestigingen van win kels, distributiecentra of voorzieningen zoals scholen, ambulancestandplaatsen of abri's. Op vergelijkbare wijze kan men nagaan wat de effecten zijn van opheffing of ver dunning (verlaging frequentie) van openbaar vervoer- lijnen of het sluiten van winkels of scholen. Dit soort toe passingen wordt, behalve bij overheids- en non-profit- instellingen, toegepast bij adviesbureaus, (grootwinkel bedrijven en openbaar vervoerbedrijven. Immers bij het streven naar winstmaximalisatie speelt de locatiekeuze van verkooppunten van produkten en diensten een zeer belangrijke rol. Grote winkelketens en leveranciers van diensten zoals banken zijn zich al lang bewust van dit feit, maar hadden tot voor kort geen goede instrumenten om de vraag naar bepaalde produkten, het aanbod (de concurrent) en de ruimtelijke interacties (koopstromen), adequaat te modelleren. Ontwerp en beheer van wegen Veelal bij overheidsinstellingen komt men toepassingen tegen op het terrein van ontwerp en beheer van wegen. Bij wegontwerp kan men de combinatie van buffer- en overlay-technieken gebruiken om te berekenen wat het effect is van verschillende tracé-varianten qua kosten van aanleg, milieuschade, aantal gehinderden en bijvoor beeld barrièrewerking. Het ontwerp van de Betuwelijn is op deze wijze uitgevoerd met behulp van GIS. Ook het beheer van wegen leent zich bij uitstek voor een GIS- toepassing. Wat is de benodigde onderhoudsinspanning gegeven de kwaliteit van het asfalt, wat gaat dat kosten en hoe is dit het beste te plannen in verband met drukte en verkeersveiligheid? Routeplanning De vraag is hoe men, gegeven weerstanden op een net werk, zo efficiënt mogelijk goederen kan distribueren c.q. klanten kan bezoeken („travelling salesman"-principe). Volgens deskundigen wordt ten gevolge van inefficiënte routeplanning 6% van de gereisde afstand onnodig af gelegd. Door vooraf de optimale route(s) uit te zoeken, kunnen aanzienlijke kostenbesparingen worden gereali seerd in de transport- en commerciële sector met veel NGT GEODESIA 94-10 buitendienst-activiteiten (verkoop en service). Behalve de routezoekfuncties binnen de standaard GIS-pakketten zijn er veel, en vaak ook goedkope, rittenplan-pakketten op de markt. Een zeer geavanceerde wijze van route planning is die waarbij men gebruik maakt van de zoge naamde ,,despatching"-technieken. Welke politiewagen of ambulance gaat naar het ongeval toe? Welke wegen wacht zal het pechgeval hulp bieden: degene die het meest dichtbij is, of degene die, weliswaar iets verder weg, juist gereed is met een pechgeval en over de beno digde uitrusting beschikt? Kortom, het gaat hier om een complexe afweging, waarbij zowel geografische als alfa numerieke gegevens een rol spelen. De ervaring die tot nu toe is opgedaan met deze systemen (onder andere bij de ANWB Wegenwacht) zijn redelijk tot zeer positief. Hewlett Packard implementeerde zelf een despatching- systeem voor haar service engineers. Het resultaat was een kostenbesparing van 15% als gevolg van reductie van reistijd en -afstand. Voor deze toepassingen wordt veelal gebruik gemaakt van maatprogrammatuur, ge baseerd op standaard GIS-functies voor presentatie en gegevensmanagement. Door inefficiënte routeplanning wordt 6% van de gereisde afstand onnodig afgelegd. Command and control (routegeleiding) Een stap verder gaan toepassingen waarbij het voertuig (auto, schip, vliegtuig) tijdens de rit wordt gevolgd of zelfs tijdens de rit van informatie wordt voorzien vanuit een centrale controlekamer. In deze gevallen gaat het altijd om een combinatie van GIS-achtige functies met „real time" informatie, middels een of andere vorm van tele communicatie (mobiele telefoons of satellietcommunica tie). Voor deze toepassingen worden eveneens vaak op maat gesneden applicaties gemaakt, al dan niet gebruik makend van GIS. Immers, feilloosheid en snelheid zijn cruciaal bij deze systemen. Voorbeelden van toepassing van Automatic Vehicle Location (AVL) zijn „fleet manage ment" en „security en emergency". In het eerste geval wordt door (nu nog uitsluitend) internationale transpor teurs met behulp van Global Positioning Systems (GPS) de positie van het voertuig op vijftig meter nauwkeurig gevolgd. Hiermee kan alert worden gereageerd op vraag en aanbod van vracht en eventuele calamiteiten. Behalve éen hogere beladingsgraad is een voordeel dat slechts op één centraal punt de meest actuele (geografische) informatie hoeft te worden bijgehouden omtrent bijvoor beeld openstellingen van wegen, wegomleidingen en files. In het tweede geval gaat het om transport van kostbare of gevaarlijke goederen. Voertuigen waarvan de locatie 413

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

(NGT) Geodesia | 1994 | | pagina 9