staande gebiedsindelingen heen. Dank zij de (des)aggre-
gatietechnieken van GIS is het eenvoudig mogelijk om,
op basis van bijvoorbeeld gegevens per postcode of ge
meente, gegevens per modelzone te berekenen. Voorts
is het gebruik van netwerken c.q. lijnsegmenten gemeen
goed als informatiedrager voor uiteenlopende gegevens
als wegkenmerken, verkeersintensiteiten en verkeers
ongevallen. De problemen die dit met zich meebrengt,
worden beschreven in [3]. Het concept van ,,GIS als inte
grator" vindt weerklank in organisaties waar het vertalen
in meetbare indicatoren dan wel het realiseren van de in
het Structuurschema Verkeer en Vervoer (SVV) gestelde
beleidsdoelen een belangrijke plaats inneemt, zoals de
Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AVV) en de regionale
directies van de Rijkswaterstaat, provincies, vervoer-
regio's en gemeenten.
Onderzoek en analyse
Toepassingen als het meten van effecten van maatrege
len (monitoring) op gebied van veiligheid, vervoersmana
gement en milieu liggen rechtstreeks in het verlengde
van het gebruik van GIS als gegevensmanager. Daar
naast wordt GIS in toenemende mate gebruikt voor
locatie- en bereikbaarheidsvraagstukken. Op basis van
afstand (hemelsbreed of over de weg) worden optimale
locaties bepaald van bijvoorbeeld vestigingen van win
kels, distributiecentra of voorzieningen zoals scholen,
ambulancestandplaatsen of abri's. Op vergelijkbare wijze
kan men nagaan wat de effecten zijn van opheffing of ver
dunning (verlaging frequentie) van openbaar vervoer-
lijnen of het sluiten van winkels of scholen. Dit soort toe
passingen wordt, behalve bij overheids- en non-profit-
instellingen, toegepast bij adviesbureaus, (grootwinkel
bedrijven en openbaar vervoerbedrijven. Immers bij het
streven naar winstmaximalisatie speelt de locatiekeuze
van verkooppunten van produkten en diensten een zeer
belangrijke rol. Grote winkelketens en leveranciers van
diensten zoals banken zijn zich al lang bewust van dit feit,
maar hadden tot voor kort geen goede instrumenten
om de vraag naar bepaalde produkten, het aanbod (de
concurrent) en de ruimtelijke interacties (koopstromen),
adequaat te modelleren.
Ontwerp en beheer van wegen
Veelal bij overheidsinstellingen komt men toepassingen
tegen op het terrein van ontwerp en beheer van wegen.
Bij wegontwerp kan men de combinatie van buffer- en
overlay-technieken gebruiken om te berekenen wat het
effect is van verschillende tracé-varianten qua kosten van
aanleg, milieuschade, aantal gehinderden en bijvoor
beeld barrièrewerking. Het ontwerp van de Betuwelijn is
op deze wijze uitgevoerd met behulp van GIS. Ook het
beheer van wegen leent zich bij uitstek voor een GIS-
toepassing. Wat is de benodigde onderhoudsinspanning
gegeven de kwaliteit van het asfalt, wat gaat dat kosten
en hoe is dit het beste te plannen in verband met drukte
en verkeersveiligheid?
Routeplanning
De vraag is hoe men, gegeven weerstanden op een net
werk, zo efficiënt mogelijk goederen kan distribueren c.q.
klanten kan bezoeken („travelling salesman"-principe).
Volgens deskundigen wordt ten gevolge van inefficiënte
routeplanning 6% van de gereisde afstand onnodig af
gelegd. Door vooraf de optimale route(s) uit te zoeken,
kunnen aanzienlijke kostenbesparingen worden gereali
seerd in de transport- en commerciële sector met veel
NGT GEODESIA 94-10
buitendienst-activiteiten (verkoop en service). Behalve de
routezoekfuncties binnen de standaard GIS-pakketten
zijn er veel, en vaak ook goedkope, rittenplan-pakketten
op de markt. Een zeer geavanceerde wijze van route
planning is die waarbij men gebruik maakt van de zoge
naamde ,,despatching"-technieken. Welke politiewagen
of ambulance gaat naar het ongeval toe? Welke wegen
wacht zal het pechgeval hulp bieden: degene die het
meest dichtbij is, of degene die, weliswaar iets verder
weg, juist gereed is met een pechgeval en over de beno
digde uitrusting beschikt? Kortom, het gaat hier om een
complexe afweging, waarbij zowel geografische als alfa
numerieke gegevens een rol spelen. De ervaring die tot
nu toe is opgedaan met deze systemen (onder andere bij
de ANWB Wegenwacht) zijn redelijk tot zeer positief.
Hewlett Packard implementeerde zelf een despatching-
systeem voor haar service engineers. Het resultaat was
een kostenbesparing van 15% als gevolg van reductie
van reistijd en -afstand. Voor deze toepassingen wordt
veelal gebruik gemaakt van maatprogrammatuur, ge
baseerd op standaard GIS-functies voor presentatie en
gegevensmanagement.
Door inefficiënte routeplanning wordt 6% van de gereisde afstand
onnodig afgelegd.
Command and control (routegeleiding)
Een stap verder gaan toepassingen waarbij het voertuig
(auto, schip, vliegtuig) tijdens de rit wordt gevolgd of zelfs
tijdens de rit van informatie wordt voorzien vanuit een
centrale controlekamer. In deze gevallen gaat het altijd
om een combinatie van GIS-achtige functies met „real
time" informatie, middels een of andere vorm van tele
communicatie (mobiele telefoons of satellietcommunica
tie). Voor deze toepassingen worden eveneens vaak op
maat gesneden applicaties gemaakt, al dan niet gebruik
makend van GIS. Immers, feilloosheid en snelheid zijn
cruciaal bij deze systemen. Voorbeelden van toepassing
van Automatic Vehicle Location (AVL) zijn „fleet manage
ment" en „security en emergency". In het eerste geval
wordt door (nu nog uitsluitend) internationale transpor
teurs met behulp van Global Positioning Systems (GPS)
de positie van het voertuig op vijftig meter nauwkeurig
gevolgd. Hiermee kan alert worden gereageerd op vraag
en aanbod van vracht en eventuele calamiteiten. Behalve
éen hogere beladingsgraad is een voordeel dat slechts
op één centraal punt de meest actuele (geografische)
informatie hoeft te worden bijgehouden omtrent bijvoor
beeld openstellingen van wegen, wegomleidingen en
files.
In het tweede geval gaat het om transport van kostbare
of gevaarlijke goederen. Voertuigen waarvan de locatie
413