Ecologische netwerken en
toedeling
Inleiding
door ir. A. M. Buis, Assistent in Opleiding aan de Faculteit der Geodesie van de TU Delft.
SUMMARY
Ecological networks and reallocation
At present, reallocation is much more than just an agricultural process. Environmental requirements play
an important role, increasing the complexity of the reallocation process. Methods and instruments are
developed to incorporate present multifunctional demands in the process of a reallocation plan.
Keywords: rural planning, reallocation.
Trefwoorden: landinrichting, herverkaveling.
In het verleden is landinrichting vooral ingezet om de
produktiviteit van land- en tuinbouw te verhogen. Het aan
passen van het landschap om de kavels dichter bij huis
te brengen en groter te maken, beïnvloedt echter de bio
logische processen in een gebied. Er is dan ook veel
kritiek geweest op de uitvoering van landinrichtingspro
jecten, met name uit de hoek van de natuurbescher
mingsorganisaties.
Tegenwoordig wordt niet alleen vanuit de landbouw
sector landinrichting aangeduid als instrument om be
staande knelpunten in het landelijk gebied aan te pakken,
maar ook vanuit de beleidsterreinen natuur en milieu
wordt landinrichting gezien als een instrument dat ge
schikt is voor een alomvattende aanpak van de proble
men binnen een deel van het landelijk gebied.
Hierdoor is een gewijzigde vraag naar landinrichting ont
staan. Deze heeft geleid tot een herziening van het land-
inrichtingsbeleid, wat onlangs is vastgelegd in de nota
Landinrichting in de jaren negentig" [8],
De beleidsthema's voor de landinrichting in de negen
tiger jaren zijn multifunctionaliteit, flexibiliteit en draag
vlak. In dit artikel ligt de nadruk op het thema multifunctio
naliteit: „Landinrichting gaat uit van een evenwichtige
benadering van de functies in een gebied". Deze voor
nemens zullen ook hun weerslag moeten gaan vinden in
de manier waarop een plan van toedeling uiteindelijk tot
stand wordt gebracht.
Landinrichting wordt in het Structuurschema Groene
Ruimte [9] genoemd als één van de belangrijkste instru
menten om doelstellingen in het landelijk gebied te
verwezenlijken. Hierin is herverkaveling een belangrijk
mechanisme. Dit is de kracht van landinrichting: de
mogelijkheid om vrijwillig gronden te verwerven en
volgens de doelstellingen van het landinrichtingsplan
te schuiven met eigendoms- en gebruiksrechten, zodanig
dat men qrond op die plaatsen krijgt, waar men die wil
hebben [15].
Om een daadwerkelijk multifunctioneel plan te realiseren,
dienen ook de methoden, die gebruikt worden in de her
verkaveling, te worden heroverwogen. In het toedelings
proces werd in hoofdzaak rekening gehouden met agra
rische normen. Zo was het zoeken naar een geschikte
locatie voor een kavel met name gebaseerd op de agra
rische normen van afstandsverkorting tussen bedrijf en
kavels, en concentratie van gronden.
Er is nu een interessant taakveld ontstaan voor de geo
deet om te werken aan methoden die een ontwerp van
het plan van toedeling mogelijk maken, waarbij zoveel
mogelijk alle belangen die in het landelijk gebied spelen,
betrokken worden. Dit betekent dat natuur, landschap,
recreatie en milieu een prominentere rol zullen spelen,
maar dat daarbij niet voorbij wordt gegaan aan de rechten
en belangen van de agrariërs in het gebied, die per slot
van rekening een groot deel van het landelijk gebied in
gebruik hebben.
Scheiding/verweving
De vraag is hoe we kunnen omgaan met de relaties
tussen verschillende functies die het landelijk gebied
dient te vervullen. In de ruimtelijke ordening worden twee
hoofdstrategieën onderscheiden voor een onderlinge af
stemming tussen functies: scheiding en verweving [14],
Van scheiding van functies is sprake indien deze ruimte
lijk van elkaar gescheiden zijn. Hierdoor kan het gebied
zodanig worden ingericht en beheerd, dat een optimale
ontwikkeling van een functie mogelijk is, in tegenstelling
tot de situatie waarbij sprake is van verweving en de ont
wikkelingsmogelijkheden van een functie beperkt worden
door de voorwaarden die andere functies aan het gebied
stellen.
Er is sprake van verweving van functies indien de functies
afwisselend en min of meer in nauwe relatie (bijvoorbeeld
via de waterhuishouding) met elkaar voorkomen. Hierbij
kan een onderscheid worden gemaakt tussen ruimtelijke
en functionele verweving.
In een gebied waar afwisselend landbouwpercelen en
andere functies voorkomen, is sprake van ruimtelijke ver
weving. Indien op een perceel meerdere functies een
plaats vinden, bijvoorbeeld een graslandperceel waarop
de bedrijfsvoering is gericht op het behoud van weide
vogelpopulaties, wordt gesproken van functionele ver
weving (fig. 1).
Wanneer we kijken naar de relatie tussen landbouw en
natuur, wordt een scheiding van functies in het landelijk
gebied bewerkstelligd door de aanleg van een ecologisch
raamwerk in de vorm van reservaatsgebieden en natuur
ontwikkelingsgebieden. Deze gebieden zijn van hoge
ecologische kwaliteit en dienen, om een zodanige kwali
teit te kunnen behouden, te worden gescheiden van de
landbouw. Deze gebieden worden vastgelegd in het land
inrichtingsplan en worden toegedeeld of toegewezen aan
een natuurbeherende instantie.
NGT GEODESIA 94-11
465
