ijiqXPZZK,
STuvwocr^
2U
Z,
r
ru
<^ArBCl)£'T(jH
NGT GEODES1A KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
Kleinkapitalen worden gebruikt om afkortingen
zoals PTT of ANWB een afwijkende vorm te geven.
Wanneer de afkortingen in HOOFDLETTERS (ka
pitalen) worden gezet, krijgen de letters te veel aan
dacht. Dit werkt storend omdat we onderscheid in de
woorden willen aanbrengen en er geen aandachtspunt
van willen maken. Bij de meeste letterfamilies bestaan
er geen speciaal ontworpen kleinkapitalen, maar
worden deze verkregen door de 'normale kapitalen' te
verkleinen op x-hoogte. De letters krijgen echter door
verkleining een afwijkend letterbeeld (te mager of te
groot). Binnen de familie van de 'Garamond' heeft
Robert Slimbach echte kleinkapitalen ontworpen.
Deze kleinkapitalen zijn even hoog en hebben een
gelijk 'gewicht' als de kleine letters (onderkast letters).
De kleinkapitalen passen hierdoor beter in het let
terbeeld zonder nadrukkelijk aanwezig te zijn.
verdeling is dat de margekolom tussen
de twee tekstkolommen is geplaatst en
dat de twee tekstkolommen op de pa
gina verschillend van breedte zijn. Ik
denk dat dit geen probleem voor de
lezer zal opleveren. De voordelen bij
opmaak van de artikelen met behulp
van deze indeling zijn groot. Foto's en
figuren van verschillend formaat kun
nen altijd op het stramien worden ge
plaatst zonder veel verschaling. Men
kan kiezen uit allerlei kolombreedtes.
De voorwaarde is wel dat zoveel moge
lijk moet worden getracht om illustra
ties in de hoogte aan te passen aan de
driedeling van het formaat (zie deze
pagina als voorbeeld).
Letterkeuze
Bij de keuze van het lettertype is ge
zocht naar een letter met veel moge
lijkheden voor speciale 'letterwensen',
zoals kleinkapitalen, medisval cijfers,
ligaturen en dergelijke. Voorbeelden
van deze specialiteiten worden her en
der op deze pagina's getoond in de
Claude Garamond
grijze fondjes. Een tweede eis was dat het letterbeeld van de
platte tekst (dat is de tekst van het lopende verhaal, ook wel
body-tekst of broodtekst genoemd) egaal en rustig moest zijn.
Er blijken maar weinig lettertypen leverbaar die aan de ge
stelde eisen voldoen, ondanks het enorme aanbod van de
letterleveranciers. Na zorgvuldige afwegingen is de keuze
gevallen op het lettertype 'Garamond', een klassieke letter
uit de digitale bibliotheek van de letterfabrikant 'Adobe'.
Voor de koppen en kopjes is de 'moderne' vormgegeven
'Gill Sans' gekozen. Dit om meer contrast, dus attentie-
waarde, tussen de lopende tekst en de koppen te bewerk
stelligen.
Garamond
Letterontwerper Robert Slimbach baseerde zijn digitale ont
werp van de Garamond op de authentieke lettervormen van
i6e eeuwse letterontwerper 'Claude Garamond'. De origine
le vormen van deze letters zijn nog te bezichtigen in het
Plantin-Moretus Museum te Antwerpen. De Garamond-
letterfamilie combineert de esthetische en functionele kwa
liteiten die een letter nodig heeft om de gebruiker uit te no
digen tot het lezen van de tekst. 'Garamond' omvat vele let
tertypen waaronder ook kleinkapitalen, ligaturen, orna
menten, medisval-cijfers en breuken die de vormgever een
ruime keuze biedt voor de verfijnde opmaak van teksten.
Automatisering
De letterfamilie wordt geleverd in de vorm van digitale be
standen die in de computer worden ingelezen. Dank zij de
computer is het vrij eenvoudig om tekst van de tekstverwer
ker van de redactieleden in de basis lay-out te laten stromen.
Met een simpele druk op de knop kunnen koppen, tussen-
koppen, bijschriften en andere tekstonderdelen worden
voorzien van een vooraf ingestelde opmaak. Illustraties wor
den zoveel mogelijk elektronisch in de lay-out geplaatst.
Daardoor is het mogelijk tekeningen op het laatste mo
ment nog te verplaatsen, te vergroten of te verkleinen. Het
elektronisch opgemaakte tijdschrift wordt via de computer
op film belicht, waarna offsetplaten worden vervaardigd om
van te drukken.
Cijfers die in een tekst worden gebruikt, hebben de
zelfde eigenschap als woorden in kapitalen. (Lees ook
de uitleg over kleinkapitalen elders op deze pagina.) De
cijfers krijgen meer aandacht dan noodzakelijk is,
omdat de cijfers ontworpen zijn om in tabellen en
dergelijke allemaal op dezelfde hoogte te kunnen wor
den geplaatst. Voorbeeld: 0123456789. Dit werkt
storend, omdat het egale letterbeeld van de lopende
tekst erdoor wordt verstoord. Binnen de letterfamilie
van de 'Garamond' zijn er zogenaamde 'mcdiaivalcij-
fers' ontworpen. Deze cijfers hebben de eigenschap dat
ze niet constant op de basislijn zijn geplaatst (zoals bij
kapitalen), maar boven en onder de basislijn uitsteken,
zoals de staarten en stokken van de onderkast letters.
Voorbeeld: 0123456789. De meditevalcijfers passen
beter in het letterbeeld zonder veel nadruk. Bij tabel
len gebruiken we natuurlijk de standaard cijfers.
P
41
