h
Mercator, cultureel ambassadeur van Vlaanderen
Een speurtocht door de geschiedenis
NGT GEODESIA
IMPRESSIE
Geen Belg die na 1994 niet weet wie
Gerard Mercator was, zo uitgebreid en
gevarieerd is zijn dood (2 december
1594) herdacht. Brussel, Leuven,
Antwerpen, St. Niklaas en natuurlijk
Rupelmonde (zijn geboorteplaats) stre
den om de eer de mooiste en veelzijdig-
ste presentatie van de grootmeester der
kartografie te kunnen waarmaken. De
Koninklijke Bibliotheek in Brussel wist
zelfs Koning Albert over te halen de
expositie aldaar te openen, hetgeen tot
gevolg had dat Zijne Majesteit getooid
met een rood/blauwe bril de voor
pagina's haalde.
Rupelmonde is niet zo gemakkelijk te
vinden. De naam doet vermoeden dat
het gelegen zou zijn aan de mond van
de Rupel, een zijriviertje van de
Schelde, maar wie het daar gaat zoeken,
vindt het niet, want Rupelmonde ligt
aan de andere zijde van de Schelde.
Theo Scheele
Mercator op
wacht voor de
O.L. Vrouwekerk
in Rupelmonde.
Komend van St. Niklaas zoekt men aanvankelijk tevergeefs
naar een plaatsaanduiding op de wegwijzers. Je moet de
borden naar Kruibeke volgen, logisch toch? Heb je Rupel
monde eenmaal gevonden, dan is het niet moeilijk meer om
tekens van Mercators aanwezigheid te vinden want elke in
woner kan er alles over vertellen, al heeft hij het steevast over
Mèrcator, met de klemtoon op Mer.
Op het dorpsplein bewaakt hij op zijn sokkel de o.l.
Vrouwekerk. Zijn standbeeld vermeldt dat hij hier op
j maart 1512 werd geboren en op 2 december 1594 overleed.
Dwars over het dorpsplein loopt een koperen spoor via zijn
standbeeld de kerk in. Het symboliseert de meridiaan in de
Mercatorprojectie die over Rupelmonde loopt en van hier,
over Nederland en Noorwegen, Antarctica bereikt. Hij ligt
op de positie 4°.17' o.l.
Rupelmonde heeft veel meer over Mercator te bieden: een
Mercatorstraat, een plein, een eiland, vlaggetjes aan de
gevels, een restaurant met een Mercatorschotel in de aan
bieding en een huis met een plakkaat vermeldend: „Hier
woonde Mercator niet". De herdenkingen in dit jaar
trokken zoveel volk naar Rupelmonde, dat zelfs de hele
wandelboulevard langs de Schelde zou worden vernieuwd.
Helaas was het Mercatorjaar voorbij eer dat werk gereed was.
Maar ja, het loopt niet altijd allemaal synchroon in België.
Dat gold ook voor de expositie van meet- en navigatie-
instrumenten uit de tijd van Mercator. Die zou in „de ge
vangentoren" worden gehouden. Maar daar was het niet.
Wel de vaste Mercatorexpositie, zei de toeristeninformatrice.
Een expo „met poppen en zo", legde ze uit. De toren, een
overblijfsel van het kasteel „Gravensteen", was geheel in
gericht op Mercators leven en werken. De „poppen" waren
levensgrote weergaven van Mercator en zijn zonen die door
middel van de moderne techniek met elkaar converseerden.
Scènes in zijn studeerkamer achter de grote hemelglobe, in
zijn werkkamer tussen de verschillende meet- en teken
instrumenten en zelfs in de cel van de toren waarin hij een
zevental maanden, op verdenking van ketterij was opgeslo
ten. Want in die tijd kon je niet zomaar van alles beweren
over de loop van zon en planeten of over de bolvorm van de
aarde.
Een gesprek tussen vader en zoon over de voortzetting van
zijn werk is te horen. „Welke bijschriften moet ik plaatsen
aan de noordpool vader?", vraagt zoon Rumoldus. En zijn
kleinzoon drukt hij op het hart toch altijd nauwkeurig de
lengte- en breedtegraad te vermelden en ook de schaal.
Drie etages van de toren zijn gewijd aan de oude tijd, de
vierde brengt de bezoeker plotseling in het heden. Je stapt
een planetarium binnen, waar je met een telescoop een satel
liet kunt bekijken. De sprekende poppen zijn vervangen
door een constant draaiende video waarmee alle wonderen
van de moderne digitale landmeetkunde worden geëtaleerd,
waaronder diepzeemetingen en kleuren-infraroodopnamen
vanuit het heelal. Dat zou in de tijd van Mercator pas echt als
ketterij zijn beschouwd.
101
